Dziś w ramach mojego małego przeglądu orzecznictwa — interesujące orzeczenie w temacie czym jest a czym nie jest ustalenie autorstwa utworu (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 25 listopada 2014 r., VI ACa 195/14).
W dużym skrócie (chyba nie tylko ja mam wrażenie, że tekst na 7,5 tys. znaków to troszkę za dużo…) sprawa dotyczy sporu pomiędzy projektantem wnętrz (powodem) a biblioteką (pozwana), w którym projektant domagał się ustalenia, że jest jedynym autorem wnętrz i wyposażenia budynku tejże biblioteki. Żądanie wynikało z faktu, że zdaniem powoda modernizacja pomieszczeń, które w 1990 r. zaprojektował powód, prowadziła do naruszenia jego praw autorskich.
W pierwszej instancji powództwo zostało oddalone: sąd stwierdził, że powód nie wykazał interesu prawnego w rozumieniu art. 189 kpc, albowiem nawet wyrok uwzględniający roszczenie nie zapewniłby ochrony praw, bo ingerencja w projekt już nastąpiła — a zatem powód powinien był wystąpić z dalej idącym roszczeniem o ochronę autorskich praw osobistych (art. 78 pr.aut.). A poza tym powód nie przedstawił dowodów na poparcie żądania (art. 6 kc).
art. 78 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych
1. Twórca, którego autorskie prawa osobiste zostały zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania. W razie dokonanego naruszenia może także żądać, aby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności aby złożyła publiczne oświadczenie o odpowiedniej treści i formie. Jeżeli naruszenie było zawinione, sąd może przyznać twórcy odpowiednią sumę pieniężną tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub – na żądanie twórcy – zobowiązać sprawcę, aby uiścił odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez twórcę cel społeczny.
2. Jeżeli twórca nie wyraził innej woli, po jego śmierci z powództwem o ochronę autorskich praw osobistych zmarłego może wystąpić małżonek, a w jego braku kolejno: zstępni, rodzice, rodzeństwo, zstępni rodzeństwa. (…)
Powód oczywiście apelował od niekorzystnego wyroku, jednak sąd II instancji nie podzielił jego poglądów. Po pierwsze interesu prawnego w rozumieniu art. 189 kpc nie można uzasadniać „znaczeniem moralnym” potwierdzenia dorobku twórczego, co pozwoli mu na reakcję w przypadku naruszenia jego praw przez innych projektantów. Tymczasem prestiż zawodowy nie podlega ocenie z punktu widzenia interesu prawnego, lecz wynika z interesu faktycznego. Projektant mógłby sięgnąć po możliwość ustalenia prawa na podstawie przepisów kodeksu postępowania cywilnego jeśli powstanie rzeczywiste zagrożenie lub naruszenie jego praw, a ponadto jeśli nie istnieje inny środek ochrony prawnej pozwalający na ochronę interesów powoda. Po drugie jumanie przez innych projektantów stanowiłoby naruszenie praw do projektu wnętrz — nie zaś, jak chciał tego powód, praw do wnętrz (wszystko wskazuje na to, że występując z powództwem powód rzeczywiście zapomniał, że mogą mu przysługiwać autorskie prawa majątkowe do projektu obiektu — nie zaś do samego obiektu; to ciekawa konstatacja w kontekście spotykanych czasem sporów pt. „czy fotografowanie budynku narusza prawa autorskie do tego budynku?”). Po trzecie nawet jeśli powód miałby rację, to oczywiście powinien był opierać konstrukcję powództwa na art. 78 ust. 1 pr.aut. — nie zaś na art. 189 kpc, a to dlatego, że przepis ten
daje twórcy ochronę pełniejszą od samego ustalenia, przyznając roszczenia o zaniechanie działań wywołujących stan zagrażający naruszeniem wspomnianych praw, o usunięcie skutków naruszenia (np. w formie złożenia publicznego oświadczenia), o pieniężne zadośćuczynienie lub uiszczenie odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany przez twórcę cel społeczny.
Co więcej jeśli doszło już do naruszenia dochodzonego prawa — biblioteka podjęła już przebudowę wnętrz — to zastosowanie może mieć wyłącznie art. 78 ustawy o prawie autorskim, nie zaś przepis kpc.
Po czwarte natomiast nawet z przedstawionych przez powoda dokumentów wynikało, że nie był jedynym autorem projektu: w tym zakresie współpracował on z autorem zespołu budynków biblioteki, a ponadto brak było dowodów, iż jego projekt rzeczywiście został wykorzystany.
Słowem: nie da się dochodzić odpowiedzialności za rzekome naruszenie hipotetycznych praw, występując z jakimkolwiek żądaniem trzeba mieć pewność, że prawo to naprawdę nam przysługuje — oraz, że rzeczywiście zostało naruszone.