Czy pracodawca może odstąpić od zakazu konkurencji „w każdym czasie”?

Czy pracodawca może zastrzec, iż ma możliwość odstąpienia od umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy — umowie zawartej na czas określony — „w każdym czasie”? Czy taka klauzula oznacza, że pracodawca może zwolnić się od obowiązku wypłacania ex-pracownikowi odszkodowania za zakaz konkurencji?

wyrok Sądu Najwyższego z 10 lutego 2016 r., (I PK 56/15)
Wprowadzenie do umowy o zakazie konkurencji klauzuli przewidującej możliwość zwolnienia pracownika „w każdym czasie” z określonego umową zakazu, nie jest oznaczeniem terminu, w którym może zostać wykonane przez pracodawcę prawo odstąpienia.

Bank podpisał ze swoim pracownikiem umowę o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy (art. 101(2) kp): w okresie 1 roku po ustaniu zatrudnienia pracownik miał powstrzymywać się od świadczenia pracy na rzecz konkurencyjnego podmiotu, w zamian za odszkodowanie w wysokości 25% wynagrodzenia, płatne w 12 ratach. Zgodnie z umową zakaz konkurencji nie obowiązywał po złożeniu przez pracodawcę oświadczenia o zwolnieniu pracownika z przestrzegania tego zakazu.
Umowa o pracę została wypowiedziana przez bank, który przez jakiś czas wypłacał należne odszkodowanie — w tym czasie ex-pracownik miał ciekawą ofertę, której musiał odmówić — aby po kilku miesiącach złożyć oświadczenie o zwolnieniu z zakazu konkurencji.

Ex-pracownik wystąpił do sądu z żądaniem zapłaty 13 tys. złotych odszkodowania za powstrzymywanie się od działalności konkurencyjnej oraz 66,8 tys. złotych zadośćuczynienia za utratę możliwości zatrudnienia.

Sąd I instancji uwzględnił żądanie w zakresie odszkodowania: w treści umowy zastrzeżono jednostronne prawo odstąpienia od umowy przez pracodawcę (nie była to ani klauzula o wypowiedzeniu umowy o zakazie konkurencji, ani też warunek powodujący jej rozwiązanie). Tymczasem zastrzeżenie prawa odstąpienia od umowy bez określenia terminu wykonania tego prawa („w każdym czasie”) jest nieważne (art. 395 kc). Stąd też wykonanie prawa odstąpienia po 5 miesiącach jest sprzeczne z zasadami prawa pracy — koliduje z regułą ochrony praw pracownika — dlatego pracownikowi należą się kolejne raty odszkodowania, aż do upływu pełnego 12-miesięcznego okresu.

art. 395 par. 1 kc
Można zastrzec, że jednej lub obu stronom przysługiwać będzie w ciągu oznaczonego terminu prawo odstąpienia od umowy. Prawo to wykonywa się przez oświadczenie złożone drugiej stronie.

Odmiennie spór ocenił sąd II instancji: jednostronna czynność pracodawcy może skutkować rozwiązaniem umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy — która jest zawarta na czas określony — zaś klauzula uprawniająca bank do odstąpienia od umowy była prawidłowa. Nie ma przeszkód, by zastrzeżenie terminu odpowiadało okresowi, na jaki zastrzeżono zakaz konkurencji i nie musi być wyrażony wprost — może być określony poprzez odesłanie do innego postanowienia umowy. Oznacza to, że pracodawca mógł odstąpić od umowy nie tyle „w każdym czasie”, ile w ciągu owego 12-miesięcznego zakazu konkurencji.

Sąd Najwyższy uwzględnił skargę kasacyjną ex-pracownika i uchylił zaskarżony wyrok: umowa o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy może przewidywać jednostronną możliwość odstąpienia przez pracodawcę — czego skutkiem jest zwolnienie pracownika z zakazu konkurencji — zaś w spornej umowie rzeczywiście opcję taką zastrzeżono. Kluczowe jest jednak rozstrzygnięcie czy rzeczywiście zastrzeżono termin, w jakim pracodawca może skorzystać z uprawnienia do odstąpienia od umowy — jest to o tyle istotne, że bez określenia terminu klauzula jest nieważna.
Nie ma przy tym przeszkód, by termin został sprecyzowany poprzez odesłanie do innego postanowienia umownego, w tym nawet do okresu na jaki zawarto umowę — jednak wprowadzenie do umowy o zakazie konkurencji klauzuli przewidującej możliwość zwolnienia pracownika „w każdym czasie” z określonego umową zakazu, nie jest oznaczeniem terminu, w którym może zostać wykonane przez pracodawcę prawo odstąpienia od umowy.

Tymczasem badana umowa nie zawierała wyraźnego zastrzeżenia terminu, w którym pracodawca mógł zwolnić pracownika z zakazu konkurencji odstępując od umowy — w szczególności nie można się zgodzić, iż odstąpienie było możliwe „w każdym czasie”, skoro umowa zawarta została na 12 miesięcy.

Podkreślam: to nie jest jakiś przełomowy pogląd w orzecznictwie Sądu Najwyższego — bym powiedział, że to raczej pracodawcy cały czas popełniają te same błędy… (por. „Odstąpienie od zakazu konkurencji przez pracodawcę (skutki niezastrzeżenia terminu)”).

subskrybuj
Powiadom o
guest

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.

0 komentarzy
Inline Feedbacks
zerknij na wszystkie komentarze
0
komentarze są tam :-)x