Studząc (ale mam nadzieję: nie nudząc) P.T. Czytelników dziś zwracam uwagę na ciekawy wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 30 kwietnia 2015 r. (sygn. akt VI ACa 774/14) — który nawet doczekał się tezy. Od tezy zaczynam, później omówka:
Wytyczne stanowiące kryteria wyboru projektów, opracowane we właściwym trybie przewidzianym przepisami ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju, nie mogą być traktowane jako wzorzec umowny w rozumieniu art. 384 kc, podlegający ocenie w ramach abstrakcyjnej kontroli postanowień wzorców umów stosowanych w obrocie konsumenckim na podstawie art. 385(1)-385(3) kc.
A było to tak: powód pozwał Skarb Państwa (ucieleśniony przez zanonimizowanego ministra) o uznanie za niedozwolony i zakazanie w obrocie z konsumentami wzorca umowy w postaci Karty oceny merytorycznej oraz różnych wytycznych — a wszystko to było związane z dofinansowaniem projektu szkoleniowego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Zdaniem powoda postanowienia wzorca stanowią klauzulę abuzywną, ponieważ oferta jest skonstruowana nieuczciwie — pozwala na zupełną dowolność w ocenie składanych wniosków o dofinansowanie.
Sądy obu instancji (zarówno SOKiK jako sąd I instancji, jak i apelacja) poglądu powoda nie podzieliły: raz, że zaskarżone dokumenty nie są wzorcem umowy w rozumieniu art. 384 kodeksu cywilnego, bo nie zawierają sformalizowanego zbioru postanowień umownych narzuconych drugiej stronie (umowa adhezyjna), a dwa, że nie są nawet ofertą w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego. Dopiero po rozpatrzeniu wniosków zawierane są umowy, do których stosuje się przepisy prawa cywilnego.
art. 385(1) par. 1 kc:
Postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.
Co więcej materiały, których dotyczył spór w żadnym przypadku nie są dokumentami stosowanymi w obrocie konsumenckim — zgodnie bowiem za art. 22(1) kc konsumentem jest ten, kto dokonuje czynności prawnej z przedsiębiorcą niezwiązanej ze swoją działalnością zarobkową lub zawodową, tymczasem umowy zawierane w ramach programu POKL nie są umowami konsumenckimi (beneficjent w rozumieniu stosownej ustawy nie jest konsumentem, urząd nie jest przedsiębiorcą). Natomiast odwołanie od negatywnej oceny wniosku można złożyć — ale w drodze odwołania administracyjnego, z zachowaniem drogi sądowo-administracyjnej.
Stąd też moja dość ogólna teza: dokumenty urzędowe nie mogą podlegać kontroli jako wzorzec umowy — z punktu widzenia odpowiedzialności za stosowanie klauzul niedozwolonych.