Krótko i na temat: 18 października 2015 r. (czyli dziś) weszły w życie znowelizowane przepisy kodeksu cywilnego o spadkach i dziedziczeniu (Ustawa z dnia 20 marca 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. z 2015 r. poz. 539).
W największym skrócie: z kodeksu cywilnego wylatują przepisy pozwalające na przypadkowe odziedziczenie długów — wskutek którego będzie trzeba dopłacać do spadku z własnej kieszeni (proszę czytać komentarze!) — od dziś domyślnym trybem spadkobrania jest przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza (art. 1015 par. 2 kc).
Obowiązujące dotąd reguły pośrednio wymagały bądź dobrej znajomości majątku spadkodawcy — wiedzy o tym czy aktywa przewyższają pasywa — lub też pewnej dozy duszy hazardzisty. Od dziś przyjęcie spadku wskutek braku złożenia oświadczenia o jego przyjęciu lub odrzuceniu (art. 1015 par. 1 kc) równa się przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza. W takim przypadku spadkobierca odpowiada za długi wyłącznie do wysokości wartości samego spadku — jeśli długi spadkowe przewyższają odziedziczony majątek, nie trzeba dopłacać z własnej kieszeni.
art. 1015 kodeksu cywilnego
§ 1. Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania.
§ 2. Brak oświadczenia spadkobiercy w terminie określonym w § 1 jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.
Nowością w kodeksie cywilnym jest instytucja wykazu inwentarza — zgodnie z art. 1031(1)-1031(4) kc spadkobierca składa wykaz inwentarza przed sądem lub notariuszem, wskazując w nim przedmioty należące do spadku i ich wartość oraz długi spadkowe (wykaz inwentarza sporządzany jest według wzoru ustalonego rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 września 2015 r. w sprawie określenia wzoru wykazu inwentarza oraz sposobu udostępniania druków tego wzoru (Dz.U. z 2015 r. poz. 1537). Osoba dziedzicząca spłaca długi spadkowe zgodnie ze złożonym przez siebie wykazem (ważne: spadkobierca nie może jednak zasłaniać się brakiem znajomości wykazu inwentarza złożonego przez innego spadkobiercę, zapisobiercę windykacyjnego lub wykonawcę testamentu, por. art. 1031(3) par. 1 kc).
Stosowne zmiany pojawiają się także w kodeksie postępowania cywilnego (art. 633 i nast. kpc, przy czym cały rozdział otrzymuje tytuł „Zabezpieczenie spadku, wykaz inwentarza i spis inwentarza”).
Mam nadzieję, że w percepcji społecznej skutki nowelizacji przepisów o spadkobraniu spotkają się z tak samo pozytywnym przyjęciem jak przyjęcie przepisów.
Powszechnie uważa się, że jest coś strasznie niesprawiedliwego w tym, że można odziedziczyć długi — i spłacać je za zmarłego — ja jednak zawsze staram się pamiętać, że każdy kij ma dwa końce i wierzyciel też człowiek. I jeśli ktoś mu nie odda jego wierzytelności — to jest jego strata.