Czysto informacyjnie: wczoraj w Dzienniku Ustaw opublikowano dwa ważne rozporządzenia dotyczące uprawnień policji — sposobu wykonywania przez policjantów szeregu czynności — przy czym akty te mają kluczowe znaczenie z punktu widzenia praw obywatelskich.
Są to:
- rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 29 września 2015 r. w sprawie przetwarzania informacji przez Policję (Dz.U. z 2015 r. poz. 1564)
- rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 września 2015 r. w sprawie postępowania przy wykonywaniu niektórych uprawnień policjantów (Dz.U. z 2015 r. poz. 1565).
Rozporządzenie MSW w sprawie przetwarzania informacji przez policję wydane zostało na podstawie art. 20 ust. 1 ustawy o policji i określa tryb gromadzenia przez policję i sposoby przetwarzania danych osobowych i innych informacji. Do tworzenia zbiorów danych osobowych uprawniony jest Komendant Główny Policji, on też zobowiązany jest do prowadzenia rejestru zbiorów takich danych. Do przetwarzania tych danych mogą zostać dopuszczeni wyłącznie funkcjonariusze posiadający upoważnienie. Rozporządzenie określa także zasady funkcjonowania Krajowego Systemu Informacji Policji (KSIP).
Rzecz jasna policja jest uprawniona do podejmowania tych wszystkich czynności poza wiedzą zainteresowanej osoby — jest to zatem jeden z tych przypadków, kiedy nie organ nie jest zobowiązany do poinformowania człowieka o tym, że jego dane osobowe są przetwarzane (por. O tym, że urząd urzędowi może (przekazać dane osobowe człowieka tylko za podstawą prawną).
Natomiast rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie postępowania przy wykonywaniu przez funkcjonariuszy policji uprawnień określa szczegółowe zasady legitymowania, zatrzymywania osób, pobierania od nich odcisków palców i wymazu ze śluzówki policzków, dokonywania kontroli osobistej, prowadzenia obserwacji i rejestracji, a także sposób żądania niezbędnej pomocy przez osoby trzecie przy wykonywaniu czynności służbowych.
Tu warto zwrócić uwagę na następujące obowiązki policjantów:
- każdy policjant przystępujący do czynności ma obowiązek podać stopień, imię i nazwisko — „w sposób umożliwiający odnotowanie tych danych” — oraz podstawę prawną i przyczynę podjęcia czynności służbowej (czyli wyjaśnić dlaczego się nami zainteresował);
- policjant nieumundurowany ma obowiązek okazać odznakę policyjną (na żądanie osoby — w sposób umożliwiający zanotowanie nazwiska);
- po dokonaniu czynności policjant ma obowiązek poinformować o prawie złożenia zażalenia do prokuratora;
- kontrolę osobistą wykonuje się w miejscu niedostępnym dla osób postronnych, zawsze przez funkcjonariusza tej samej płci, co osoba kontrolowana (brr, wolałbym chyba na odwrót ;-)
Ciekawostka: omawiane rozporządzenia mają praktycznie zerowe vacatio legis: rozporządzenie MSW w sprawie przetwarzania informacji przez Policję wchodzi w życie z dniem 9 października 2015 r. (czyli dziś), natomiast rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie postępowania przy wykonywaniu niektórych uprawnień policjantów wchodzi w życie „z dniem następującym po dniu ogłoszenia” (czyli też dziś). Świeżo co ogłoszony tekst jednolity ustawy o ogłaszaniu aktów normatywnych leży i kwiczy (art. 4 ust. 2 mówi, że nowe przepisy mogą wchodzić w życie z krótszym niż 14-dniowy termin vacatio legis tylko w uzasadnionych przypadkach. Jasne, że jakie to są przypadki nie wiemy (ustawa nie podaje żadnych wskazówek), ale chyba nic tu się takiego strasznego nie działo…
Warto chyba chociaż przejrzeć i w miarę sobie przyswoić te regulacje — odnosi się to nie tylko do policjantów, którym zdarza się mylić lub źle pamiętać przepisy (parę razy nasłuchałem się cudów o rzekomej treści art. 77 kw) — ale także do nas wszystkich, którym czasem zdarza się spotkać na drodze narwanych policmajstrów (byłem młodym chłopakiem i pamiętam ;-)
I całkiem przy okazji: właśnie do Sądu Najwyższego trafiło zagadnienie, które można skwitować pytaniem: jeśli uprawniony do jakiejś czynności jest Komendant Główny Policji, to czy może dokonać jej także jego zastępca? Sprawa ma sygnaturę I KZP 12/15, a pytanie brzmi:
Czy dopuszczalnym w procesie karnym jest dowód z materiałów kontroli operacyjnej, o której mowa w art. 19 ust. 1 lub 3 ustawy z 1990 r. o policji, objętej zgodą sądu wyrażoną w postanowieniu wydanym na podstawie art. 19 ust. 1 lub 3 ustawy o policji, po rozpoznaniu wniosku zastępcy Komendanta Głównego Policji.
A chodzi oczywiście o dowód zebrany z naruszeniem przepisów o inwigilacji.