A w oczekiwaniu na publikację wiadomych wyroków Trybunału Konstytucyjnego warto zwrócić uwagę na publikację tekstu jednolitego kodeksu rodzinnego i opiekuńczego z 1964 r. — a dokładnie obwieszczenia Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 9 marca 2017 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy — Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. z 2017 r. poz. 682).
I chociaż na studiach uważałem prawo rodzinne za coś strasznie nudnego (chyba się wówczas nie śnił tak gwałtowny rozwój materii regulowanej normatywnie), to dziś patrzę w te przepisy z dużą radością.
Zaś streszczając ;-) treść kodeksu rodzinnego można o nim powiedzieć, że:
- kodeks rodzinny określa sposób zawarcia małżeństwa — „gdy mężczyzna i kobieta jednocześnie obecni” złożą oświadczenia, że wstępują w związek małżeński (przed urzędnikiem USC, duchownym lub konsulem);
- w wyjątkowych przypadkach małżeństwo może być zawarte per procuram, ale to tylko za zgodą sądu (art. 6 krio);
- ustawa przewiduje jeszcze parę uproszczeń: na przykład jeśli życiu nupturienta zagraża niebezpieczeństwo, można wziąć ślub bez 30-dniowej zapowiedzi oraz bez konieczności składania dodatkowych dokumentów (art. 9);
- co do zasady małżeństwo może zawrzeć osoba, która ukończyła 18 lat, aczkolwiek z ważnych powodów sąd może wyrazić zgodę na zawarcie małżeństwa przez 16-letnią dziewczynę (warto pamiętać, że taka kobieta staje się przez to pełnoletnią, czyli zyskuje pełną zdolność do czynności prawnych — art. 10 par. 2 kc);
- wśród zakazów małżeńskich jest oczywiście i ten o bigamii. Wielożeństwo to z jednej strony przesłanka unieważnienia zawartego później związku małżeńskiego, ale i przestępstwo z art. 206 kk;
- inne zakazy małżeńskie to m.in. pokrewieństwo lub powinowactwo, stosunek przysposobienia, ubezwłasnowolnienie oraz (warunkowo) choroba psychiczna (tu warto napomknąć, że w TK jest sprawa dotycząca art. 12 krrio — K 13/15);
- kodeks rodzinny reguluje także prawa i obowiązki małżonków: równość małżeńską, wzajemną pomoc i wierność (sic!) oraz współdziałanie dla dobra rodziny;
- stosunki małżeńskie to także kwestie majątkowe, tu kodeks jako zasadę przewiduje małżeńską wspólność ustawową: wspólne jest to wszystko co nabyli małżonkowie lub jeden z małżonków, o ile nie jest wyłączone na mocy art. 33 krio (czyli nie należy do majątku osobistego — por. uchwała SN III CZP 13/15 dot. własności przekształconego mieszkania spółdzielczego);
- co do zasady małżonkowie współdziałają w zarządzaniu majątkiem wspólnym i każdy z nich może podejmować decyzje na własną rękę — z wyjątkiem najistotniejszych rozporządzeń, w przypadku których wymagane jest uzyskanie zgody współmałżonka (zgodnie z art. 37 krio są to m.in. czynności związane ze zbyciem nieruchomości, gospodarstwa rolnego oraz darowizny z majątku wspólnego), przy czym umowa zawarta przez jednego z małżonków jest nieważna, o ile nie zostanie potwierdzona przez drugiego z małżonków;
- wspólność majątkowa oznacza także współodpowiedzialność za długi poczynione przez jednego z małżonków (art. 41 krio);
- wspólność majątkowa może zostać wyłączona lub ograniczona (intercyza) — lub rozszerzona (art. 47 kodeksu rodzinnego);
- małżonkowie mogą się rozwieść — zgodnie z art. 56 par. 1 krio warunkiem orzeczenia o rozwodzie jest „zupełny i trwały rozkład pożycia”, aczkolwiek bierze się pod uwagę także „dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków” (to jest temat-rzeka);
- z rozwodem wiążą się pojęcia — orzekania o winie (na zgodne żądanie rozwodzących się sąd nie będzie orzekał o winie) oraz o alimentach (art. 60 krrio);
- kodeks rodzinny i opiekuńczy określa także zasady pokrewieństwa — istotną zasadą jest, że „matką dziecka jest kobieta, która je urodziła” (art. 69(9) krrio) — czasem się czyta o dramatach związanych z różnego rodzaju umowami na noszenie ciąży;
- ciekawą acz chyba tylko pozornie kontrowersyjną instytucją jest domniemanie ojcostwa — zgodnie z art. 62 krio „Jeżeli dziecko urodziło się w czasie trwania małżeństwa albo przed upływem trzystu dni od jego ustania lub unieważnienia, domniemywa się, że pochodzi ono od męża matki. Domniemania tego nie stosuje się, jeżeli dziecko urodziło się po upływie trzystu dni od orzeczenia separacji”; domniemaniu temu można zaprzeczyć;
- z pojęciem dziecka związane są m.in. instytucje władzy rodzicielskiej („obowiązek i prawo rodziców do wykonywania pieczy
nad osobą i majątkiem dziecka oraz do wychowania dziecka, z poszanowaniem jego godności i praw”) ale przy zakazie stosowania kar cielesnych (art. 96(1) krio); - rodzice są przedstawicielami ustawowymi dziecka — dziecku brak zdolności do czynności prawnych, a zatem do tego momentu za dziecko działają rodzice;
- a poza tym to właśnie w kodeksie rodzinnym znajdziemy przepisy o: przysposobieniu, pieczy tymczasowej, obowiązku alimentacyjnym, opieką sprawowaną nad małoletnim oraz kuratelą.
I to by było na tyle właściwie jeśli chodzi o kodeks rodzinny i opiekuńczy ;-)