Tego na łamach Lege Artis przeoczyć nie można — kodeks postępowania administracyjnego otrzymał właśnie tekst jednolity (został on opublikowany w Dz.U. z 2017 r. poz. 1257). Nie wiem jak dobrze streścić tę (w sumie niedługą) ustawę, ale spróbujmy:
- kodeks postępowania administracyjnego reguluje zasady prowadzenia postępowania: przed organami administracji publicznej (i innymi podmiotami, np. w przypadku odmowy udzielenia dostępu do informacji publicznej) w sprawach, które rozstrzygane są przez decyzję administracyjną, w sprawach sporów o właściwość organów oraz w kwestiach wydawania zaświadczeń oraz w sprawach skarg i wniosków;
- jednakże kpa nie ma zastosowania m.in. do: postępowania karno-skarbowego i podatkowego;
- postępowanie administracyjne kieruje się kilkoma fundamentalnymi zasadami: zasada praworządności oznacza, że każdy organ administracji działa tylko i wyłącznie na podstawie przepisów prawa (nie może sobie „dopisywać” kompetencji); zasada prawdy obiektywnej nakazuje organom dążyć do ustalenia prawdziwego obrazu rzeczy (przeciwieństwem jest zasada kontradyktoryjności); zasada pogłębiania zaufania obywateli to nic innego jak dyrektywa nakazująca prowadzić postępowanie w taki sposób, by obywatele ufali władzy publicznej; zasada rozstrzygania wątpliwości na korzyść strony; obowiązek informowania stron i zapewnienia udziału w postępowaniu mają na celu zagwarantowanie każdemu uczestnikowi postępowania dostępu do informacji o przebiegu i skutkach czynności (wiąże się z tym powinność wyjaśnienia przesłanek stojących za rozstrzygnięciem, ale i powinność udostępniania akt, art. 73-74 kpa); reguła szybkości postępowania (wiadomo); postępowanie prowadzone jest pisemnie (ustne postępowanie jest tylko wyjątkiem — art. 14 par. 2 kpa); zasada dwuinstancyjności postępowania, w myśl której od każdej nieprawomocnej decyzji służy odwołanie do organu wyższego (por. art. 17-18 kpa);
- każdy organ administracyjny może działać wyłącznie w granicach swej właściwości — rzeczowej (czyli wyłącznie w zakresie działania wynikającym z przepisów prawa) i miejscowej);
- stroną postępowania administracyjnego jest ten, kto żąda podjęcia czynności przez organ lub czyjego interesu dotyczy postępowanie (art. 28 kpa). Stronami postępowania mogą być osoby fizyczne (oczywiście w przypadku braku zdolności do czynności prawnych nie działają samodzielnie), osoby prawne oraz inne jednostki, nawet jeśli brak im osobowości prawnej;
- istotnym pojęciem jest załatwianie spraw — które powinno następować „bez zbędnej zwłoki” (art. 35 kpa), jednak nie później niż w ciągu miesiąca od wpłynięcia sprawy (trudniejsze tematy mogą zająć aż 2 miesiące). W przypadku bezczynności organu (czyli zwłoki w załatwieniu sprawy) stronie przysługuje skarga na bezczynność. W niektórych sytuacjach może być wymagane przeprowadzenie rozprawy administracyjnej (art. 89-96 kpa);
- kodeks postępowania administracyjnego reguluje także kwestie doręczeń, wezwań dla stron, sposoby obliczania terminów administracyjnych („wolna sobota”) oraz sposób postępowania dowodowego (jest to o tyle istotna uwaga, że nie ma co zaglądać np. do kpc);
- jeśli organ uchybił terminowi załatwienia sprawy stronie przysługuje możliwość wniesienia ponaglenia na przewlekłość (art. 37 kpa);
- każde postępowanie wszczyna się na żądanie strony (sposób wnoszenia podania określa art. 63 kpa) lub z urzędu (art. 61 kpa) — por. Nie mamy pańskiego urzędowego poświadczenia przedłożenia ePUAP i co pan nam zrobi?;
- sprawy załatwiane są w formie decyzji administracyjnej (chyba że przepis zezwala na wydanie innego aktu, por. art. 104 kpa). Każda decyzja ma postać ściśle sformalizowaną i powinna zawierać m.in. oznaczenie organu i stron, datę wydania, podstawę prawną, rozstrzygnięcie, uzasadnienie, informację o możliwości odwołania się przez stronę oraz podpis osoby wydającej decyzję (art. 107 kpa);
- istnieje jednak możliwość milczącego załatwienia sprawy (art. 122a kpa);
- od wydanej decyzji stronie przysługuje odwołanie (do organu wyższej instancji). Odwołanie, w przeciwieństwie do decyzji, nie musi mieć postaci sformalizowanej (wystarczy napisać jaka decyzja i dlaczego się nam nie podoba oraz się podpisać). Co do zasady odwołanie wnosi się w terminie 14 dni od otrzymania decyzji, zaś wniesienie odwołania wstrzymuje wykonanie zaskarżonej decyzji (chyba że decyzja jest natychmiastowo wykonalna). Decyzja urzędu rozpatrującego odwołanie jest ostateczna (nie można się od niej odwołać), można jednak skierować sprawę na drogę postępowania sądowo-administracyjnego (WSA, NSA); strona może zrzec się prawa do wniesienia odwołania (art. 127a kpa);
- niekiedy istnieje możliwość wznowienia postępowania nawet jeśli wydana decyzja jest ostateczna (art. 145 kpa) — a to m.in. w przypadku oparcia rozstrzygnięcia o fałszywe dowody, jeśli decyzję wydano w drodze przestępstwa, jeśli decyzję wydał pracownik organu, który powinien być wyłączony z postępowania, jeśli wyjdą na jaw nowe i istotne okoliczności sprawy, a także jeśli akt prawny będący podstawą decyzji okazał się niezgodny z konstytucją;
- ostateczne decyzje podlegają wzruszeniu (uchyleniu, zmienianie) — m.in. jeśli wydał ją niewłaściwy organ, jeśli decyzja została wydana bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa, jeśli sprawa była już prawomocnie rozstrzygnięta, jeśli jest nieważna z mocy prawa (pełen katalog przesłanek wzruszenia decyzji przynosi art. 156 kpa) — por. Nieważność decyzji administracyjnej w Trybunale (P 46/13);
- jako się rzekło: kodeks postępowania administracyjnego reguluje także zasady składania i rozpatrywania skarg i wniosków (art. 221 kpa), przy czym szczegółowe postępowanie skargowe uregulowano w art. 227-240 kpa, natomiast sprawy dotyczące wniosków określone są w art. 241-247 kpa).
I to by było właściwie na tyle, jakoś się udało streścić kpa w bryku na jedną stroniczkę :-)