Ciekawy temat: czy wierny, którego zdaniem jakaś osoba została powołana — lub odwołana — z funkcji w hierarchii kościelnej w sposób wadliwy (z naruszeniem przepisów prawa), może odwołać się od takiej decyzji do sądu? Z niedawnego orzeczenia SN wynika, że niestety, ale droga sądowa w sprawie o powołanie na stanowisko w związku wyznaniowym jest wykluczona.
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 maja 2016 r. (IV CSK 529/15)
W sprawie o stwierdzenie ważności uchwały kościoła lub związku wyznaniowego dotyczącej obsady funkcji w tym kościele lub związku droga sądowa jest niedopuszczalna.
Sprawa miała się następująco: powódka wystąpiła do sądu o stwierdzenie nieważności uchwały Muzułmańskiego Związku Religijnego w RP w sprawie wyboru muftiego.
Sąd prawomocnie odrzucił powództwo na podstawie art. 199 par. 1 pkt 1 kpc, albowiem sprawa nie spełniała określonych w art. 1 kpc warunków zakwalifikowania jej jako sprawy cywilnej. Konstytucja gwarantuje kształtowanie stosunków między państwem a kościołami i związkami wyznaniowymi na zasadach poszanowania autonomii oraz wzajemnej niezależności (art. 25 ust. 3 Konstytucji RP), zatem sąd powszechny nie ma prawa ingerencji w sprawy wewnętrzne organizacji religijnej.
Zdaniem sądu w przypadku różnicy zdań między wiernymi a związkiem wyznaniowym w kwestiach doktrynalnych lub organizacyjnych jedynym sposobem zamanifestowania indywidualnej swobody wyznania jest prawo do wystąpienia z kościoła — wiernemu nie przysługuje jednak prawo skarżenia do sądu decyzji władz religijnych. Prawa takiego nie daje w szczególności ustawa z 1936 r. o stosunku Państwa do Muzułmańskiego Związku Religijnego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. nr 30, poz. 240).
art. 1 kpc
Kodeks postępowania cywilnego normuje postępowanie sądowe w sprawach ze stosunków z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy, jak również w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych oraz w innych sprawach, do których przepisy tego Kodeksu stosuje się z mocy ustaw szczególnych (sprawy cywilne).
Rozpatrując skargę kasacyjną Sąd Najwyższy podkreślił, iż błędny jest pogląd powódki, iżby zaskarżenie wyboru muftiego nie było kwestią ściśle związaną z kultem religijnym — i sprowadzało się do zaskarżenia uchwały związku wyznaniowego. Niedopuszczalność drogi sądowej w przypadku obsady stanowisk kościelnych lub w związku wyznaniowym wynika z faktu, że nie każdy spór objęty jest prawem do sądu — dopiero wyraźne poddanie sprawy przez ustawodawcę kognicji sądów czyni z niej „sprawę” cywilną w rozumieniu art. 1 kpc.
Skoro zatem żadna z ustaw (także art. 2 ustawy z 1936 r.) nie upoważnia władzy sądowniczej do rozpoznawania spraw dotyczących obsady funkcji w związku wyznaniowym, to postanowienie o odrzuceniu pozwu było prawidłowe.