I jeszcze jeden remanent poawaryjny, znów z cyklu „sprawdzamy fejkowe newsy” — czyli co sądzić o nieprawdziwych tekstach prasowych, które w dodatku wyglądają jak żywa kryptoreklama? (por. „Mistrzu Pijaru, troszkę umiaru! [1000 IBU]” u Kopyra).
Dla nieśledzących tematu (oraz dla tych, którym wideo w internecie kojarzy się z kamieniem w bucie): wrocławska Wyborcza.pl napisała, że wrocławski Browar Stu Mostów uwarzył „najlepsze piwo na świecie” — a przecież prawda jest taka, że ART#9 Oatmeal Hoptart (nie znam) jest tylko na liście 50 czy tam 100 najlepszych. Więc pijarowcy browaru nie powinni szaleć (zwłaszcza, że są polscy piwowarzy, którzy na tej samej liście mają więcej „oczek”) — a dziennikarze nie powinni pisać bzdur.
To teraz ortodoksyjnie wypunktuję, bo tak szybciej, a przecież w piątkowy wieczór trzeba szybko:
- czy PR przedsiębiorcy dopuszcza się czynu nieuczciwej konkurencji rozsyłając mylące informacje prasowe? moim zdaniem nie ma oczywiście mowy o czynie nieuczciwej konkurencji w zakresie reklamy (art. 16 UoZNK): informacja rozesłana do dziennikarzy nie jest reklamą, nawet jeśli ma pośrednio zachęcać do większego zainteresowania piwem z konkretnego browaru (tak, wiem, że ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji nie definiuje pojęcia „reklama”, ale nawet jeśli zajrzymy do art. 4 pkt 17 ustawy o radiofonii i telewizji, to też nie pasuje);
- co innego gdyby za notką PR szła dodatkowa gratyfikacja — dla redakcji, dla dziennikarza: nie dość, że takie działanie jest wprost przywołane jako sprzeczne z etyką kupiecką (art. 16 ust. 1 pkt 4 UoZNK), to narusza zakaz prowadzenia przez dziennikarzy ukrytej działalności reklamowej (art. 12 ust. 2 prawa prasowego). Oczywiście to są sprawy, które trzeba udowodnić (zwracam uwagi, że nie ma tu mowy o odwróconym ciężarze dowodu z art. 18a UoZNK);
- czy przepisywanie z informacji przesłanej przez działy PR zwalniają dziennikarzy z odpowiedzialności? no cóż… art. 12 ust. 1 pkt 1 prawa prasowego jest jednoznaczny: dziennikarz zawsze ma obowiązek zachować szczególną staranność, w tym sprawdzić zgodność z prawdą uzyskanych informacji — ja bym powiedział, że notoryjnie znanym jest fakt naciągania rzeczywistości przez marketingowców, to dobry dziennikarz tak przemieli temat, że mu wyjdzie tekst taki jak trzeba — w tym przypadku być może o konkluzjach podobnych do felietonu Tomasza Kopyry;
- no dobrze, a może redaktorskie 4 litery ratuje podanie źródła informacji? cóż… tylko pozornie: albo źródłem rewelacji był ranking piwa — a więc nawet średnio wytrawne oko wyłapałoby, że jednak teza o najlepszym piwie na świecie jest nieprawdziwa — albo wyłącznym źródłem jest sama notka PR… która nie dość, że nie została przywołana, to w dodatku nie została sprawdzona (przypominam, że powołanie się przez dziennikarza na źródło informacji nie zwalnia go z obowiązku sprawdzenia faktów);
- istotne zastrzeżenie: naruszenie przez dziennikarza art. 12 prawa prasowego rodzi dwojakie skutki — po pierwsze „same w sobie”, ale tu raczej mowa o naruszeniu etyki zawodowej (art. 49 prawa prasowego nie penalizuje naruszenia art. 12) — ale też i uniemożliwia uwolnienie się od ewentualnej odpowiedzialności za „inny” bezprawny czyn — czyli jeśli ktoś by chciał się dobrać do tych 4 liter redaktorowi, który puszcza takie rzeczy, to najsamprzód musi znaleźć ten inny punkt zaczepienia.
Podsumowując: dopóki w sprawie nie możemy stawiać zarzutu płatnej kryptoreklamy — dopóty tego rodzaju „fejkowe dziennikarstwo” nie wiąże się z konsekwencjami prawnymi — chyba że znajdzie się chętny do zbadania tematu pod kątem naruszenia dóbr osobistych (wątpliwie) lub też innego zachowania sprzecznego z prawem.
PS a co powiedzieć o dziennikarstwie przepisującym fejkowe bzdury — bez weryfikacji?