Przepadek rozszerzony i wyłączenie bezpiecznika z art. 4 par. 1 kk

Krótko i na temat: w Dzienniku Ustaw opublikowano właśnie kontrowersyjną nowelizację kodeksu karnego wprowadzającą m.in. przepadek rozszerzony majątku uzyskanego z przestępstwa (ustawa z dnia 23 marca 2017 r. o zmianie ustawy — Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. z 2017 r. poz. 768).

Mowa jest o przepisie ustawy nowelizującej kodeks karny, który nakazuje stosowanie części nowych przepisów także w postępowaniach dotyczących przestępstw popełnionych przed wejściem w życie nowelizacji. Ale ponieważ kodeks karny sam w sobie zawiera „bezpiecznik”, zgodnie z którym co do zasady zawsze stosuje się przepis względniejszy (łagodniejszy) dla sprawcy (art. 4 par. 1 kk) — nieszczęsny art. 23 ustawy nowelizującej wyłącza stosowanie owego „bezpiecznika”.

art. 23 nowelizacji kk
Przepisy art. 45 § 1a-2 i art. 45a § 2 ustawy zmienianej w art. 1 oraz art. 33 § 1a-2 i art. 43a ustawy zmienianej w art. 10, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, stosuje się także w sprawach dotyczących czynów popełnionych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy. W tych sprawach nie stosuje się art. 4 § 1 ustawy zmienianej w art. 1 oraz art. 2 § 2 ustawy zmienianej w art. 10.

Warto zauważyć, że bez niezwykle kontrowersyjnego art. 23 oczywiście sądy i prokuratura oczywiście byłyby zobowiązane do stosowania nowych przepisów wyłącznie do przestępstw, które popełniono już po ich wejściu w życie, tymczasem… Cóż, spodziewam się nie tylko dyskusji na temat konstytucyjności takich rozwiązań — w tym także na etapie orzecznictwa sądów powszechnych (por. „Czy „Lex Trynkiewicz” jest bezterminową izolacją nieuzasadnioną przesłankami medycznymi?”) — a także dyskusji czy art. 23 nowelizacji stanowi lex specialis względem art. 4 par. 1 kk (trzeba bowiem pamiętać, że sprzeczność ustawy z ustawą nie jest podstawą do podważania normy, a zwłaszcza zaskarżenia jej do Trybunału Konstytucyjnego).

art. 4 § 1 kk
Jeżeli w czasie orzekania obowiązuje ustawa inna niż w czasie popełnienia przestępstwa, stosuje się ustawę nową, jednakże należy stosować ustawę obowiązującą poprzednio, jeżeli jest względniejsza dla sprawcy.

Warto zauważyć, że ów zabieg nie odnosi się do całej nowelizacji, lecz do kilku ściśle określonych instrumentów, a mianowicie:

• przepis, w myśl którego korzyść majątkową osiągnięta z popełnienia przestępstwa to także pożytki z rzeczy lub praw stanowiących tę korzyść — a zatem jeśli przestępca będzie dalej (już całkiem legalnie) zarabiał na ukradzionym przedmiocie, to jego korzyści też będą objęte przepadkiem (art. 45 par. 1a kk);
• domniemanie, iż całe mienie nabyte — w ciągu 5 lat przed przestępstwem — przez sprawcę przestępstwa, który osiągnął korzyść majątkową znacznej wartości, jest korzyścią uzyskaną z przestępstwa (art. 45 par. 2 kk); ba, przepis pozwala także na zakwalifikowanie w ten sposób czynów, z których korzyść majątkowa „mogła zostać osiągnięta, chociażby pośrednio” (sic!);
• przepis, iż przepadek może być stosowany także w przypadku śmierci sprawcy, a także umorzenia postępowania z powodu jego niewykrycia lub zawieszenia postępowania jeśli nie można ująć oskarżonego (art. 45a par. 2 kk) — wszystko fajnie pięknie, ale skoro nie można wykryć sprawcy to czyj majątek będzie podlegał przepadkowi?!
• a także analogiczne przepisy kodeksu karnego skarbowego (art. 33 par. 1a kks, art. 33 par. 2 kks oraz art. 43a kks.

Tak czy inaczej nie da się ukryć, że przyszło nam żyć w ciekawych czasach — szkoda, że w tym przypadku znów wyraźnie wyczuwalny jest zapach bolszewickiej siarki.

PS ustawa wchodzi w życie za 14 dni — cóż z tego, skoro przecież i tak jej przepisy będą działały wstecz?…