Obowiązkiem władzy jest zapewnienie właściwej melioracji, jednak prawo wodne wydaje się miejscami dość poplątane jeśli chodzi o podział obowiązków. Dziś zatem krótkie pytanie: kto ponosi odpowiedzialność za zalanie pola przez zapchane rowy melioracyjne?
wyrok Sądu Najwyższego z 27 kwietnia 2017 r. (II CSK 401/16)
Województwo ponosi odpowiedzialność za szkodę w uprawach rolnych wynikłą z naruszenia obowiązku utrzymywania urządzeń melioracji wodnych podstawowych (art. 417 § 1 kc w związku z art. 75 ust. 1 i 2 ustawy — Prawo wodne).
Rolnik pozwał Skarb Państwa (reprezentowany przez marszałka województwa) oraz województwo o 235 tys. złotych odszkodowania za zalanie gruntów rolnych wskutek nieutrzymywania w należytym stanie podstawowych urządzeń melioracji wodnych. Poszło o kanały melioracyjne, które były zamulone i zarośnięte, zatem w trakcie wzmożonych opadów (lato 2010 r.!) woda wylała na przyległe grunty i zniszczyły mu uprawy.
Sąd I instancji od Skarbu Państwa (reprezentowanego przez marszałka województwa) 172 tys. złotych: obowiązki w zakresie utrzymania w prawidłowej kondycji rowów melioracyjnych spoczywają na marszałku województwa, który realizuje je jako zadania z zakresu administracji rządowej (art. 75 pr. wodnego). W takim przypadku organ samorządu terytorialnego staje się podmiotem administracji rządowej, albowiem zadań nie wykonuje w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność. Roszczenia wobec województwa zostały oddalone.
Kwestie legitymacji biernej odmiennie ocenił sąd II instancji: konsekwencją art. 66 ustawy z 2000 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z funkcjonowaniem administracji publicznej dotyczy wyłącznie sfery procesowej, ale nie rozstrzyga o zasadach odpowiedzialności za wykonanie zadań zleconych w zakresie administracji publicznej przez jednostkę samorządu terytorialnego (wyrok SN z 27 maja 2015 r., II CSK 480/14). Zatem niezależnie od tego, że urządzenia melioracyjne stanowią własność Skarbu Państwa, a marszałek województwa wykonuje zadania jako własne (art. 11 ust. 1 pkt 4 pr. wodnego), to odpowiedzialność deliktową ponosi wyłącznie województwo jako jednostka samorządowa (art. 417 par. 1 kc).
art. 75 ust. 1 ustawy — prawo wodne
Programowanie, planowanie, nadzorowanie wykonywania urządzeń melioracji wodnych szczegółowych, w trybie, o którym mowa w art. 74 ust. 2, urządzeń melioracji wodnych podstawowych oraz utrzymywanie urządzeń melioracji wodnych podstawowych należy do marszałka województwa.
Sąd Najwyższy nie uwzględnił skargi kasacyjnej wniesionej przez województwo: w sporze nie jest istotne kto wykonuje prawa właścicielskie w stosunku do wód publicznych, ani też kto jest właścicielem urządzeń melioracyjnych. Przepis art. 75 pr. wodnego, który wskazuje, iż utrzymywanie urządzeń melioracyjnych realizowane jest przez marszałka województwa jako zadanie z zakresu administracji rządowej, nie oznacza wykonywania uprawnień właścicielskich Skarbu Państwa — jego zadaniem jest określenie, że zadania te są zlecone jednostce samorządu terytorialnego.
Braku odpowiedzialności województwa nie można też wywodzić z literalnego brzmienia przepisu, w którym mowa jest o „marszałku województwa” — marszałek jest bowiem organem województwa; podobnie w przypadku „zarządu województwa” (art. 14 ust. 2 ustawy o samorządzie województwa). Całkowicie wystarczające jest wskazanie organu jednostki samorządu terytorialnego, zaś w przypadku organów kolegialnych — jego przewodniczącego — co prowadzi do wniosku, że odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną wskutek nieprawidłowego wykonania obowiązków określonych w art. 75 pr. wodnego ponosi właśnie województwo.
Nietrafny był także zarzut pozwanego województwa, iż nie można potraktować szkody wywołanej zalaniem pola jako wynikającej z odpowiedzialności za niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej (art. 417 par. 1 kc). Tymczasem właśnie skoro nie chodzi o odpowiedzialność z tytułu praw właścicielskich (dominium), lecz o wykonywanie uprawnień władczych (imperium), to niewykonanie obowiązków nałożonych ustawą wiąże się właśnie z tym deliktem.
Oznacza to, iż obowiązki w zakresie odpowiedzialność za zalanie pola wskutek zapchanych rowów melioracyjnych ponosi województwo, które naruszyło obowiązki w zakresie zapewnienia — w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność — właściwego funkcjonowania urządzeń melioracji wodnych podstawowych.
PS dokładnie wczoraj opublikowano nowe prawo wodne (ustawa z dnia 20 lipca 2017 r. — Prawo wodne, Dz.U. z 2017 r. poz. 1566).