Czy można żądać odszkodowania za naruszenie praw do wizerunku jeśli korzystający nie zapłaci wynagrodzenia wynikającego z zawartej umowy na korzystanie z tego wizerunku? Czy jeśli agencja reklamowa nie rozliczyła się z modelem, odpowiedzialność za to może ponosić klient korzystający z tego wizerunku w swoich reklamach? (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 22 lutego 2017 r., Sygn. akt VI ACa 1781/15).
Spór dotyczył prawa do wykorzystania na innych polach eksploatacji wizerunku zarejestrowanego na potrzeby filmiku reklamowego.
Reprezentująca modela agencja zawarła umowę na jego udział w realizacji utworu audiowizualnego dla leku. Rychło się jednak okazało, że agencja realizująca kampanię reklamową dla swojego klienta użyła wizerunku także na plakatach, podstawkach do płacenia, ulotkach reklamowych oraz w reklamach gazetowych. Przyciśnięci, podpisali aneks do umowy, zobowiązując się do zapłaty 3,6 tys. złotych honorarium dla aktora za wykorzystanie wizerunku na innych polach eksploatacji oraz 10 tys. złotych tytułem odszkodowania za bezumowne wykorzystanie artystycznego wykonania i jego wizerunku — ale zapłacili tylko pierwszą należność.
Stąd też model wystąpił przeciwko producentowi reklamy i jego klientowi z żądaniem zapłaty 30 tys. złotych tytułem zadośćuczynienia za krzywdę poniesioną poprzez naruszenie dóbr osobistych w postaci wizerunku — alternatywnie traktowane jako odszkodowanie za naruszenie autorskich praw majątkowych — bo wskutek odmowy zapłaty honorarium wykorzystanie wizerunku było bezprawne (później rozszerzył podstawę żądania o art. 41 pr.aut. i art. 43 pr.aut.).
Żądanie uzasadnił tym, że nie mógł brać udziału w innych castingach, bo przez 12 miesięcy był jednoznacznie kojarzony z tym jednym produktem — co wiąże jego wizerunek z produktem — co wiązało się dlań z utratą dochodów.
Sąd prawomocnie zasądził od agencji reklamowej na rzecz powoda 10 tys. złotych tytułem należnego mu wynagrodzenia.
Powód nie przedstawił dowodu na naruszenie jakichkolwiek dóbr osobistych, także wizerunku — bo agencja reklamowa korzystała z nagranego filmu na podstawie zawartej umowy; w szczególności nie doszło do bezprawnego naruszenia dóbr osobistych, co jest warunkiem zasądzenia zadośćuczynienia (art. 448 kc).
Ochrona wynikająca z art. 81 pr.aut. obejmuje wyłącznie wizerunek posiadający cechy utworu, przy czym „osoba fizyczna nie posiada praw autorskich do własnego wizerunku, zaś wynagrodzenie za korzystanie z wizerunku nie jest wynagrodzeniem za korzystanie z praw autorskich lub za rozporządzanie nimi”. Zawarcie umowy na odpłatne korzystanie z wizerunku i brak zapłaty należności wynikającej z tej umowy nie oznacza braku praw do wizerunku. Rozpowszechnianie wizerunku jest bezprawne, jeżeli sportretowana osoba nie zgodziła się na korzystanie z jej wizerunku i nie zachodzą okoliczności (por. „Rozpowszechnianie wizerunku osoby bez jej zgody”) — skoro została zawarta umowa (aneks), to nie można mówić ani o bezprawności, ani o winie, ani o zadośćuczynieniu (art. 78 pr.aut.).
Nie doszło także do naruszenia autorskich praw majątkowych — przepis sankcjonuje naruszenie autorskich praw bezwzględnych, podczas gdy skoro strony zawarły umowę na udział aktora w reklamie, to zgoda na eksploatację utworu była udzielona.
Słuszne okazało się natomiast żądanie w części odnoszącej się do zapłaty umówionego wynagrodzenia: skoro pozwana firma podpisała aneks do umowy i zobowiązała się do zapłacenia dodatkowego honorarium, ale tego nie zrobiła, model miał prawo dochodzić wynikającej z tego należności. Należność ta nie może być jednak liczona jako trzykrotność stosownego wynagrodzenia, bo spór nie dotyczył autorskich praw majątkowych, lecz praw osobistych, zaś art. 78 pr.aut. nie przewiduje multiplikacji odszkodowania.
Odpowiedzialności za naruszenie praw modela nie ponosi jednak klient zamawiający kampanię reklamową (finalnie korzystający z wizerunku w reklamach swoich produktów): nie miał obowiązku sprawdzać czy prawa do wizerunku zostały nabyte prawidłowo, nie zaciągnął zobowiązanie do zapłaty wynagrodzenia, nie korzystał z wizerunku w sposób bezprawny.
Q.E.D.