A teraz coś z nieco innej beczki: czy strona może zaskarżyć orzeczenie, co do którego uważa, że jest nieprawidłowo ogłoszono, wnioskiem o stwierdzenie jego nieistnienia?
postanowienie Sądu Najwyższego z 26 lipca 2017 r. (III CZ 25/17)
1. Wniosek o wszczęcie postępowania o stwierdzenie nieistnienia wyroku jest niedopuszczalny.
2. Dokonanie przez stronę czynności procesowej niedopuszczalnej lub nieprzewidzianej przez prawo procesowe albo wniesienie nieznanego prawu procesowemu środka prawnego skutkuje jego odrzuceniem.
W 2008 r. Sąd Apelacyjny wydał wyrok częściowo uwzględniający roszczenia, w protokole zapisano, że sentencja została odczytana, zaś ustnie podano zasadnicze motywy rozstrzygnięcia. (Pozwana wniosła skargę kasacyjną od tego wyroku, jednak SN nie przyjął jej do rozpoznania.)
W 2016 r. do tego samego sądu wpłynął wniosek sporządzony przez zawodowego pełnomocnika w imieniu pozwanej — o „stwierdzenie nieistnienia wyroku” sprzed ośmiu lat, podjęcie postępowania oraz wydanie kolejnego wyroku. Wniosek argumentowano tym, że wprawdzie w aktach jest oryginał wyroku, ale brakuje protokołu publikacji wyroku, zatem nie można go skutecznie zaskarżyć, np. skargą o wznowienie postępowania.
Wniosek został odrzucony jako niedopuszczalny — procedura cywilna nie przewiduje czegoś takiego jak wniosek o stwierdzenie nieistnienia wyroku — zaś sam wyrok niewątpliwie istnieje, skoro SN w ogóle sprawą się zajął (uznał skargę za dopuszczalną). Sąd Apelacyjny odrzucił też zażalenie na to postanowienie — bo nie mieści się ono w katalogu określonym w art. 394 kpc i art. 394(1) kpc.
Zażalenie na to postanowienie zostało oddalone przez Sąd Najwyższy: w toku postępowania cywilnego strony mogą podejmować wyłącznie czynności znane prawu, inne czynności (także takie, którym nadano wadliwą formę) są niedopuszczalne lub bezskuteczne.
Kodeks postępowania cywilnego nie przewiduje instytucji wniosku o stwierdzenie nieistnienia wyroku; okoliczność ta może być przedmiotem badania sądu w szczegółowych sytuacjach (np. w postępowaniu o nadanie klauzuli wykonalności, przy badaniu zarzutu powagi osądzonej). Z tych przyczyn prawidłowa była zarówno decyzja o odrzuceniu samego wniosku, jak i zażalenia na odrzucenie wniosku — a to dlatego, iż postanowienie to nie jest kończącym postępowanie w rozumieniu kpc.