Wniesienie skargi kasacyjnej od wyroku wymaga uprzedniego złożenia wniosku o odpis wyroku z uzasadnieniem. Cóż jednak począć jeśli strona wniosła o doręczenie wyroku — ale nie dodała „z uzasadnieniem”? A na marginesie: sąd ma obowiązek pouczenia strony o prawie do zaskarżenia orzeczenia, ale jak szczegółowe musi być to pouczenie?
postanowienie Sądu Najwyższego z 21 września 2017 r. (I UZ 29/17)
Nie można przyjąć, że wniosek strony o doręczenie tylko „odpisu wyroku” nie podlega żadnemu badaniu (wykładni) w zakresie świadomości, woli i celu działania strony. Taki wniosek, z uwzględnieniem pozostałych okoliczności, może potwierdzić, że skarżący nie był prawidłowo pouczony o sposobie i terminie zaskarżenia („środkach odwoławczych”), w tym o konieczności złożenia właściwego wniosku o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia wyroku dla wniesienia skargi kasacyjnej.
W sporze o rentę rodzinną dla małoletniej sąd II instancji oddalił wniosek o przywrócenie terminu do złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku i odrzucił sam wniosek. Poszło o to, że po wyroku pełnomocnik małoletniej złożył wniosek o sporządzenie odpisu wyroku — ale nie dopisał „z uzasadnieniem” — a dopiero od pełnomocnika z urzędu dowiedział się, że do wniesienia skargi kasacyjnej konieczny jest wyrok z uzasadnieniem.
W zażaleniu do SN skarżący stwierdził, że sąd pouczył go tylko i wyłącznie o możliwości wniesienia skargi kasacyjnej — pomijając okoliczność, iż warunkiem skorzystania z tego środka odwoławczego jest złożenie wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku.
art. 327 par. 1 kpc
Stronie działającej bez adwokata, radcy prawnego, rzecznika patentowego lub radcy Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej, obecnej przy ogłoszeniu wyroku, przewodniczący udzieli wskazówek co do sposobu i terminów wniesienia środka zaskarżenia. Jeżeli zastępstwo stron przez adwokatów lub radców prawnych jest obowiązkowe, należy pouczyć stronę o treści przepisów o obowiązkowym zastępstwie oraz o skutkach niezastosowania się do tych przepisów.
Sąd Najwyższy uwzględnił zażalenie i uchylił zaskarżone postanowienie ze względu na przedwczesność oddalenia wniosku o przywrócenie terminu do złożenia wniosku o odpis wyroku z uzasadnieniem.
Obowiązkiem sądu jest pouczyć stronę działającą bez profesjonalnego pełnomocnika o sposobach i terminach zaskarżenia orzeczenia (art. 327 par. 1 kpc). Równocześnie w przypadku oddalenia apelacji pisemne uzasadnienie sporządza się wyłącznie na złożony przez stronę wniosek o doręczenie wyroku wraz z uzasadnieniem (art. 387 par. 1 kpc). Termin na wniesienie skargi kasacyjnej biegnie dopiero od doręczenia wyroku z uzasadnieniem (art. 398(5) par. 1 kpc).
Zdaniem SN te właśnie przepisy określają minimalną treść pouczenia o środkach odwoławczych — jednak protokół publikacji wyroku jest w tej mierze lakoniczny („przewodniczący pouczył o środkach odwoławczych”). Owszem, po przegranej w I instancji strona złożyła prawidłowy wniosek o sporządzenie odpisu wyroku wraz z uzasadnieniem — ale już po negatywnym rozstrzygnięciu w II instancji we wniosku zabrakło „z uzasadnieniem”.
W ocenie Sądu Najwyższego w takim przypadku należy dokonać wykładni oświadczenia woli jakim jest złożony wniosek procesowy. Zaniechanie można oceniać w ten sposób, iż skarżący nie był świadomy o obowiązku, bo nie został przez sąd prawidłowo pouczony — a skoro protokół nie zawiera tej informacji, sprawa wraca do ponownego rozpoznania w II instancji.
Słowem: jeśli się okaże, że sąd II instancji jednak wyraźnie nie powiedział, że skarga kasacyjna będzie możliwa dopiero po uzyskaniu wyroku wraz z uzasadnieniem, sąd ma obowiązek przywrócić termin do złożenia prawidłowego wniosku, a następnie sporządzić uzasadnienie umożliwiające wniesienie skargi kasacyjnej do SN.
Q.E.D.