Czy sąd może zasądzić „dwukrotność” odszkodowania za naruszenie praw autorskich tylko w przypadku zawinionego działania — a jeśli winy brak, odszkodowanie musi być równe szkodzie?

Skutkiem stwierdzenia niekonstytucyjności normy prawnej, w oparciu o którą wydano wyrok, może być podważenie tego orzeczenia w specjalnym trybie — zawsze jednak warto pamiętać, że niekonstytucyjność kończy się tam, gdzie się kończy. Dziś zatem kilka akapitów o tym czy TK orzekł, że zryczałtowane odszkodowanie za naruszenie majątkowych praw autorskich jest sprzeczne z konstytucją? — no i czy chociaż można powiedzieć, że „dwukrotność odszkodowania” nie może być zasądzona przy niezawinionym naruszeniu praw autorskich?


dwukrotność odszkodowania niezawinione naruszenie praw autorskich
Toni Erdmann by się uśmiał ;-)

wyrok Sądu Najwyższego z 7 grudnia 2017 r. (V CSK 145/17)
Po wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 23 czerwca 2015 r. (SK 32/14) oraz wyroku TSUE z 25 stycznia 2017 r. (C-367/15) naprawienie szkody na podstawie art. 79 ust. 1 pkt 3 lit. b pr.aut. następuje na zasadach ogólnych odpowiedzialności cywilnej albo przez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej dwukrotności stosownego wynagrodzenia, które byłoby należne z tytułu udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie utworu.

Orzeczenie wydano w sprawie ze skargi o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem, w którym telewizji kablowej zakazano reemisji utworów bez licencji udzielonej przez Stowarzyszenie Filmowców Polskich oraz zasądzono 407 tys. złotych — jako trzykrotność stosownego wynagrodzenia — odszkodowania za naruszenie praw autorskich (por. postanowienie SN z 19 czerwca 2013 r., V CSK 420/12, w którym odmówiono przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania).

art. 79 ust. 1 pr.aut. 
Uprawniony, którego autorskie prawa majątkowe zostały naruszone, może żądać od osoby, która naruszyła te prawa:
1) zaniechania naruszania;
2) usunięcia skutków naruszenia;
3) naprawienia wyrządzonej szkody:
a) na zasadach ogólnych albo
b) poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej dwukrotności, [a w przypadku gdy naruszenie jest zawinione – trzykrotności] stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu;

Dwa lata później ówczesny Trybunał Konstytucyjny orzekł, iż zryczałtowane odszkodowanie za naruszenie majątkowych praw autorskich liczone jako trzykrotność wynagrodzenia jest niezgodne z konstytucją.
W oparciu o ten wyrok właściciel kablówki wniósł skargę o wznowienie postępowania, żądając częściowego zwrotu tego zapłaconego odszkodowania za naruszenie autorskich praw majątkowych (a trochę zapłacił dobrowolnie) — bo jego zdaniem skoro nie zarzucono mu winy, to odszkodowanie powinno wynosić tylko i wyłącznie równowartość niezapłaconego wynagrodzenia za korzystanie z utworów.

Sąd (częściowo) uwzględnił skargę, zmienił wcześniejszy wyrok i nakazał SFP zwrot 171 tys. złotych oraz zwrot części (obniżonych) kosztów procesu — ale odmówił nakazania zwrotu tego, co pozwany zapłacił dobrowolnie, zaś wysokość odszkodowania policzył jako dwukrotność wynagrodzenia.

Do SN trafiła kolejna skarga kasacyjna wniesiona przez telewizję, która argumentowała, że sąd błędnie przyjął, iżby dobrowolna zapłata wykluczała uznanie świadczenia za nienależne (art. 410 par. 2 kc), przez co jej zwrot nie może być dochodzony w postępowaniu restytucyjnym (art. 415 kpc) oraz zarzuciła, że sąd zapomniał nakazać zwrotu nadpłaconych kosztów postępowania. Co więcej konsekwencją orzeczenia TK miało być stwierdzenie niekonstytucyjności całego art. 79 ust. 1 pkt 3 lit. b pr.aut. (także w części „poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej dwukrotności”).

Sąd Najwyższy — znów częściowo — uwzględnił skargę kasacyjną: jeśli nawet były wątpliwości czy naruszenie praw autorskich może być sankcjonowane odszkodowaniem równym dwukrotności należnego wynagrodzenia (a miał je sam SN), to wyrok TSUE z 25 stycznia 2017 r. w sprawie OTK vs. SFP (C‑367/15) — w którym stwierdzono, że dopuszczalne jest stosowanie przepisów pozwalających na zasądzenie zryczałtowanego odszkodowania równego podwójnemu wynagrodzeniu — to po wyroku wątpliwości już nie ma. Wbrew stanowisku skarżącego nie można także przyjąć, iżby wyrok Trybunału Konstytucyjnego uznawał za niekonstytucyjną także ową dwukrotność (jeśli ktoś tego nie rozumie, może poczytać uzasadnienie orzeczenia TK).
Ograniczenie możliwości dochodzenia naprawienia szkody do wysokości wynagrodzenia skutkowałoby brakiem możliwości pełnej rekompensaty oraz stawiałoby osoby naruszające prawa autorskie w lepszej pozycji. Z tego względu należy przyjąć, iż możliwość żądania odszkodowania w kwocie przewyższającej wysokość szkody ma charakter kompensacyjny (po pokrywa koszty związane z ustaleniem sprawcy), ale i prewencyjny.

Nie istnieje też postawa do przyjęcia, iżby po wyroku TK SK 32/15 odszkodowanie liczone jako dwukrotność należności z tytułu licencji należało się uprawnionemu tylko w przypadku zawinionego działania naruszyciela.
Nieuprawniona jest także teza, iżby wyłączną regułą był obowiązek zrównania kwoty odszkodowania z wartością szkody — podstawę do stosowania „odmiennych przepisów ustawy” daje art. 361 par. 2 kc, i przepisy ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych podstawę taką stanowią.

Niezależnie od tego SN stwierdził, że naruszenie praw przez kablówkę było zawinione, zaś wina była umyślna, zatem argumenty tak czy inaczej nie mogły spotkać się z aprobatą.

Stąd też SN ograniczył się do nakazania SFP zwrotu części nadpłaconych kosztów postępowania, o których zapomniał sąd — ale co do zasady zaskarżone orzeczenie zostało utrzymane w mocy.

Rachunek jest prosty: niezależnie od tego jak dziś wygląda publikacja art. 79 ust. 1 pr.aut. w Dzienniku Ustaw, ówczesny Trybunał Konstytucyjny orzekł wyłącznie o niekonstytucyjności odszkodowania liczonego jako „wynagrodzenie razy trzy” — zaś skoro TSUE stwierdził, że nie ma przeszkód, by prawo krajowe przewidywało zryczałtowane odszkodowanie jako dwukrotność wynagrodzenia uprawnionego — to nie pozostaje nic innego jak spróbować szczęścia w obecnym TK.

subskrybuj
Powiadom o
guest

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.

0 komentarzy
Inline Feedbacks
zerknij na wszystkie komentarze
0
komentarze są tam :-)x