Krótko i na temat: w Dzienniku Ustaw opublikowano nową ustawę o zbiorowym zarządzaniu prawami autorskimi i prawami pokrewnymi (Dz.U. z 2018 r. poz. 1293). Ten obszerny (142 artykuły rozpościerające się na 34 stronach) akt całościowo reguluje całościowo zasady zbiorowego zarządzania prawami autorskimi oraz zasady funkcjonowania i nadzoru nad organizacjami zbiorowego zarządzania prawami autorskimi.
A konkretnie (lecz wyrywkowo):
- organizacja zbiorowego zarządzania prawami (OZZ) to stowarzyszenie, którego statutowym celem jest zbiorowe zarządzanie prawami na rzecz podmiotów, którym przysługują prawa autorskie lub pokrewne lub tytuł prawny do przychodów z tych praw; warunkiem prowadzenia działalności jest uzyskanie zezwolenia wydanego przez ministra kultury;
- domniemywa się, że OZZ jest uprawniona do zbiorowego zarządzania prawami w zakresie udzielonego zezwolenia oraz posiada legitymację procesową w tym zakresie (art. 5 ustawy);
- członkiem OZZ może być (organizacja „niezwłocznie przyjmuje”) każdy uprawniony i podmiot reprezentujący uprawnionych, a także każdą inną organizację, jeśli pochodzi z kraju EU lub EFTA i spełnia statutowe warunki członkostwa (art. 14 ustawy);
- uprawniony może zawrzeć umowę o zbiorowe zarządzanie przysługującymi mu prawami autorskimi lub pokrewnymi w takim zakresie, w jakim wynika to z zezwolenia udzielonego organizacji; umowa może dotyczyć wszystkich lub określonych utworów uprawnionego, które już istnieją lub dopiero mogą powstać; OZZ może odmówić zawarcia takiej umowy tylko z ważnej, szczegółowo uzasadnionej przyczyny (art. 29 ustawy);
- zawarcie umowy o zbiorowe zarządzanie nie wyklucza zawarcia bezpośredniej umowy licencyjnej na korzystanie z utworów, pod warunkiem, że nie będzie uzyskiwał choćby pośrednich korzyści majątkowych (art. 30 ustawy), a także, że poinformuje OZZ o udzieleniu takiej licencji (art. 31 ustawy);
- przychody z praw podlegających zarządowi OZZ są przeznaczane w szczególności na wypłaty uprawnionym (art. 36 ustawy), podział środków powinien mieć charakter obiektywny i niedyskryminujący (art. 44 ustawy); przynajmniej raz w roku organizacja ma obowiązek przekazać uprawnionemu szczegółowe informacje o sposobie wykonania umowy, w tym o należnych mu tantiemach (art. 87 ustawy);
- obowiązkiem OZZ jest zawieranie z użytkownikami, którzy dokonują eksploatacji utworów, umów na korzystanie z utworów — stąd też odmowa zawarcia umowy może nastąpić wyłącznie z ważnej przyczyny (art. 45 ustawy);
- ustawa przewiduje preferencje cenowe dla dwóch kategorii użytkowników: prowadzących działalność kulturalną oraz podmiotów świadczących nowatorską (młodszą niż 3 lata) usługę elektroniczną (art. 46 ustawy);
- umowa może przewidywać obowiązek udostępniania przez użytkowników informacji i dokumentów pozwalających na ustalenie wysokości wynagrodzenia za korzystanie z utworów (przyznam, że niejasna jest dla mnie relacja art. 48 i 49 ustawy — czy „może się domagać”, zatem obowiązek taki spoczywa ex lege, czy jednak zależy to wyłącznie od zawartej umowy?);
- postawą do ustalenia wynagrodzenia nadal będą tabele wynagrodzenia za korzystanie z utworów (art. 75 ustawy) zatwierdzane przez Komisję Prawa Autorskiego (przy okazji: część starych tabel traci moc, art. 132-133 ustawy)
- prowadzenie przez OZZ działalności niezgodnej z prawem lub statutem, a także naruszającej niektóre obowiązki może wiązać się z nałożeniem na nią kary pieniężnej w wysokości do 1 mln złotych (lub cofnięciem zezwolenia, art. 103 ustawy);
- pewnego rodzaju novum są przepisy pozwalające na tworzenie niezależnych podmiotów zarządzających (art. 113 ustawy) — przedsiębiorców nie będących OZZ, prowadzących działalność regulowaną (na podstawie wpisu do rejestru prowadzonego przez MKiDN, ma na to 6 miesięcy, art. 135 ust. 2 ustawy);
- a skoro RODO — ustawa wprowadza dość szczegółowe zasady przetwarzania danych osobowych, określając rodzaj danych, które mogą być przetwarzane przez OZZ (art. 120 ustawy) — oraz wyłączająca stosowanie części przepisów rozporządzenia 2016/679 (art. 121 ustawy);
- przy okazji nowa ustawa o zbiorowym zarządzaniu prawami autorskimi i prawami pokrewnymi nowelizuje ustawę o prawach autorskich i prawach pokrewnych (wypadają stosowne rozdziały, ale zmienia się też definicja odtworzenia utworu);
- przy okazji pojawia się przepis, który może zaburzyć styl życia i fengszui sąsiadów, którzy lubią głośno posłuchać muzyczki — otóż publiczne odtwarzanie utworów nawet w przypadku urządzeń RTV będzie mogło następować wyłącznie na podstawie umowy zawartej z OZZ (art. 21(3) pr.aut.).
Nowa ustawa o zbiorowym zarządzaniu prawami autorskimi i prawami pokrewnymi wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.