Czy możliwe jest wygaśnięcie roszczeń wskutek zawarcia ugody? Czy strona, która w ugodzie przyznała, że zapłata odszkodowania za skutki wypadku zaspokaja wszystkie jego roszczenia — może po pewnym czasie zażądać zapłaty zadośćuczynienia?
wyrok Sądu Najwyższego z 12 kwietnia 2018 r. (II CSK 375/17)
Zrzeczenie się roszczenia w ramach ugody jest oświadczeniem woli, zgodnie z którym powód rezygnuje z danego roszczenia i uprawnia pozwanego do postawienia zarzutu, że roszczenie powoda w takim zakresie w jakim się go zrzekł wygasło, tzn. przestało istnieć.
Spór dotyczył żądania zapłaty przez Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny zadośćuczynienia za krzywdę doznaną wskutek śmierci małoletniego syna — który podczas prac polowych został wpuszczony przez sprawcę (skazanego z art. 155 kk) na siewnik, z którego spadł. Kilka miesięcy po wypadku powód zawarł z Funduszem ugodę, na podstawie której otrzymał 15 tys. złotych odszkodowania za pogorszenie sytuacji życiowej spowodowanej śmiercią syna — a także oświadczył, że kwota w stanowi pełne zaspokojenie jego roszczeń wynikających z wypadku i zrzekł się wszystkich dalszych roszczeń na przyszłość w stosunku do pozwanego, a także zobowiązał do cofnięcia pozwu wraz ze zrzeczeniem się roszczenia.
Sąd prawomocnie uwzględnił roszczenia: zawarta ugoda literalnie nie dotyczyła zadośćuczynienia pieniężnego za krzywdę, zatem w tym zakresie nie doszło do ugodzenia rzeczy, przeto stronie pozwanej nie służy zarzut wygaśnięcia roszczenia. UFG ponosi odpowiedzialność za wypadek spowodowany przez posiadacza pojazdu mechanicznego, który nie miał obowiązkowej polisy OC (art. 436 par. 1 kc w zw. z art. 435 par. 1 kc oraz art. 98 pkt 1 pkt 3 lit. a ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych) — podstawą do zapłaty zadośćuczynienia jest art. 448 kc w zw. z art. 24 par. 1 kc.
Rozpatrując skargę kasacyjną wniesioną przez Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny SN przypomniał, że istotą ugody pozasądowej jest uczynienie sobie przez strony wzajemnych ustępstw (art. 917 kc), które mają na celu wyeliminować niepewność co do roszczeń, zapewnić ich wykonanie albo uchylić istniejący lub mogący powstać spór. Ugoda jako rodzaj czynności prawnej wiąże strony, dopóki nie uchylą się od jej skutków prawnych. Ugoda prywatna nie jest tytułem egzekucyjnym i wywiera wyłącznie skutki w zakresie „rzeczy ugodzonej” (res transacta).
Przedmiotem ugody są wszystkie roszczenia wynikające ze stosunku prawnego łączącego strony — a zrzeczenie się „wszelkich dalszych roszczeń na przyszłość” oznacza, iż przestaje ono istnieć, co uprawnia do postawienia zarzutu wygaśnięcia roszczenia.
Oznacza to, że wykładnia (art. 65 kc) postanowień zawartej między powodem a UFG ugody pozwala przypuszczać, że jej przedmiotem były wszystkie roszczenia wynikające ze stosunku prawnego wynikłego z wypadku. Z treści ugody nie wynika, że wolą stron było wyłączenie spod jej zakresu jakichkolwiek roszczeń (na przykład zadośćuczynienia) — jej wykonanie prowadzi do wygaśnięcia stosunku prawnego, co wyklucza powstanie nowych roszczeń.
Finalnie Sąd Najwyższy uwzględnił skargę kasacyjną i uchylił zaskarżony wyrok.