Kasacja, apelacja, prawomocność wyroku… Czy można wnieść kasację od wyroku apelacyjnego, który został wydany przez pomyłkę — pomimo uprawomocnienia się zaskarżonego wyroku? Czy taki błąd „daje szansę” oskarżonemu (bo skoro sąd wałkował sprawę, to postępowanie „odżyło”), czy jednak jest to bez znaczenia? (wyrok Sądu Najwyższego z 19 lipca 2018 r., IV KK 368/17).
Mężczyzna został uznany winnym przestępstwa kradzieży (art. 278 par. 1 kk), za co wymierzono mu karę 4 miesięcy pozbawienia wolności. Apelację od wyroku wniósł sam oskarżony, jednak sąd drugiej instancji utrzymał zaskarżone orzeczenie w mocy.
Do Sądu Najwyższego trafiła kasacja, w której zarzucono szereg nieprawidłowości w zakresie oceny dowodów, które miały skutkować przyjęciem, że sprawcą czynu jest oskarżony (m.in. nieprawidłową identyfikację tożsamości zarejestrowanej na kamerach monitoringu).
art. 439 par. 1 pkt 8 kpk
Niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów oraz wpływu uchybienia na treść orzeczenia sąd odwoławczy na posiedzeniu uchyla zaskarżone orzeczenie, jeżeli:
8) zostało wydane pomimo to, że postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby zostało już prawomocnie zakończone;
Sąd Najwyższy stwierdził, że chociaż kasacja wniesiona została na korzyść oskarżonego, to niezależnie od granic zaskarżenia oraz wpływu uchybienia na treść orzeczenia sąd ma obowiązek szerszego rozpoznania środka zaskarżenia jeśli występuje którakolwiek z bezwzględnych przyczyn odwoławczych (art. 439 par. 1 kpk).
art. 445 kpk
§ 1. Termin do wniesienia apelacji wynosi 14 dni i biegnie dla każdego uprawnionego od daty doręczenia mu wyroku z uzasadnieniem.
§ 2. Apelacja wniesiona przed upływem terminu złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia wywołuje skutki określone w art. 422 i podlega rozpoznaniu; apelację taką można uzupełnić w terminie określonym w § 1.
W tym przypadku przyczyną taką okazało się uchybienie terminu do wniesienia apelacji: wyrok w I instancji wydano 13 grudnia 2016 r., oskarżony (pozbawiony wolności) był obecny na rozprawie, na której został pouczony o sposobie i terminie wniesienia apelacji. Oskarżony mógł zatem zawnioskować o sporządzenie uzasadnienia wyroku — ale zdecydował się na apelację bez uzasadnienia (art. 445 par. 2 kpk). Apelacja „wprost” jest skuteczna, jednak pod warunkiem, że zostanie wniesiona przed upływem terminu do zawnioskowania o wyrok z uzasadnieniem (art. 422 par. 1 kpk) — czyli najpóźniej do 20 grudnia 2016 r. — tymczasem pismo w administracji jednostki penitencjarnej zostało złożone dopiero 21 grudnia 2016 r.
W konsekwencji oznacza to, że sąd II instancji wydał orzeczenie (rozpoznał apelację), chociaż zaskarżony wyrok był już prawomocny — nie ma też znaczenia, że sąd apelację przyjął i rozpoznał — toteż SN zdecydował się na uchylenie zaskarżonego wyroku i zwrot sprawy do pozostawienia apelacji bez rozpoznania (art. 430 par. 1 kpk).
Całkowicie na marginesie SN podpowiedział, że oskarżony został zatrzymany w Holandii i przekazany do polski, ale z akt sprawy nie wynikało na podstawie jakiego tytułu prawnego. Jeśli podstawą był europejski nakaz aresztowania, ale wydany w innej sprawie, to być może oskarżony był ścigany za inne przestępstwo, niż to, za które był przekazany (art. 607e kpk) — aczkolwiek skoro wyrok jest prawomocny, to obrońcy nie pozostaje nic innego jak „podjęcie odpowiednich czynności w trybie nadzwyczajnych środków zaskarżenia w celu uchylenia tego wyroku”.