Idą wybory, poznaj swoje możliwości — czyli o tym dlaczego bezpłatny podnajem biura przez partię polityczną od innej osoby prawnej musi skończyć się odrzuceniem sprawozdania finansowego przez PKW.
postanowienie Sądu Najwyższego z 14 listopada 2017 r. (III SW 2/17)
Nieodpłatne podnajmowanie, nawet bezumowne, przez partię polityczną lokalu na cele działalności tej partii oznacza, że partia polityczna przyjmuje od najemcy wartości niepieniężne w rozumieniu art. 25 ust. 4a ustawy o partiach politycznych.
Orzeczenie wydano ze skargi partii politycznej na uchwałę Państwowej Komisji Wyborczej odrzucającej sprawozdanie finansowe za 2016 r. Przyczyną odrzucenia sprawozdania był bezpłatny „podnajem” lokalu partyjnego od innego ugrupowania. Partia korzystała z biura, za co nie płaciła, zaś jej prezes nie potrafił wycenić kosztów nieopłaconego czynszu (szacował je na 50% tego, co płacił „gospodarz”, czyli z 60 złotych miesięcznie latem i 120 złotych w okresie grzewczym).
W ocenie PKW bezpłatny podnajem od innej partii oznaczał naruszenie zakazu przyjmowania przez partie wsparcia w postaci pieniędzy lub świadczeń niepieniężnych od osób prawnych — partie bowiem otrzymywać środki wyłącznie od osób fizycznych, obywateli polskich mających stałe miejsce zamieszkania w Polsce (art. 25 ust. 1 i ust. 4a ustawy o partiach politycznych). Otrzymane w ten sposób korzyści podlegają przepadkowi na rzecz Skarbu Państwa (art. 39 upp).
Zdaniem prezesa partii PKW nieprawidłowo zinterpretowała sytuację: jego organizacja wyłącznie korzystała z adresu innego stronnictwa dla odbierania korespondencji, natomiast nigdy nie korzystała z lokalu w jakimkolwiek celu („nasze spotkania odbywały się w czasie uroczystości państwowych, czy w plenerze”). Prezes myślał, że nieprecyzyjne pytanie PKW o koszt udostępnienia pomieszczenia potrzebuje tych danych dla celów statystycznych, gdyby żądanie było sformułowane jaśniej, udzieliłby jasnej odpowiedzi — że biuro nie jest podnajmowane.
Sąd Najwyższy nie uwzględnił skargi. Partiom politycznym wolno przyjmować wsparcie wyłącznie od osób fizycznych, obywateli polskich, którzy mają stałe miejsce zamieszkania na terenie Rzeczypospolitej Polskiej. Przyjęcie wartości niepieniężnych nie jest przy tym zależne od jakiegokolwiek oświadczenia woli osób uprawnionych do reprezentacji ugrupowania — istotne jest to, że partia godziła się, choćby w dorozumiany sposób, na korzystanie z tych dóbr.
PKW obligatoryjnie odrzuca sprawozdanie jeśli partia przyjmuje wartości niepieniężne z naruszeniem przepisów ustawy (art. 38a ust. 2 pkt 7 upp) — niezależnie od przyczyny naruszenia, a także braku winy lub znikomego stopnia naruszenia prawa.
Skoro zatem PKW ustaliła, że skarżąca partia bezpłatnie korzysta z biura zajmowanego przez inne stronnictwo, to oznacza, że przyjęto wsparcie w postaci wartości niepieniężnych od osoby prawnej — z naruszeniem art. 25 upp. Oceny tej nie mogą zmienić późniejsze, mało wiarygodne, wyjaśnienia prezesa partii (gdyby chodziło o udostępnienie skrzynki pocztowej, to takie wyjaśnienie powinno pojawić się w odpowiedzi na pytanie PKW).