Krótko i na temat: Sąd Najwyższy wydał wczoraj pierwszą uchwałę dotyczącą niedzielnego zakazu handlu — wyjaśniając, że przestępstwo „złośliwego lub uporczywego” nakazywania pracownikowi świadczenia pracy w dzień podlegający zakazowi dotyczy pracowników w rozumieniu kodeksu pracy — czyli niekoniecznie tych, z którymi chlebodawca podpisał umowę o pracę.
uchwała Sądu Najwyższego z 20 września 2018 r. (I KZP 5/18)
Zakresem art. 218 § 1a kk objęte są tylko osoby będące pracownikami w rozumieniu art. 2 kp i art. 22 § 1 i § 1(1) kp, a więc osoby zatrudnione na warunkach charakterystycznych dla stosunku pracy, niezależnie od nazwy zawartej przez strony umowy; ustaleń w tym zakresie dokonuje w procesie karnym sąd, zgodnie z zasadą jurysdykcyjnej samodzielności wyrażoną w art. 8 § 1 kpk.
Uchwałę podjęto w odpowiedzi na następujące zagadnienie przedstawione przez SR w Dąbrowie Górniczej (nb. w uchwale i w pytaniu jest „paragraf”, jednak w przepisie jest „punkt”):
Czy w przepisie art. 218 § 1a kk pod pojęciem „pracownika” należy rozumieć tylko osobę zatrudnioną na podstawie umowy o pracę, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę czy też także osobę, która wykonuje pracę zarobkową na podstawie umów cywilnoprawnych jak np. umowa zlecenia lub umowa o dzieło albo taką osobę która pod pozorem wykonywania umowy cywilnoprawnej świadczy w rzeczywistości pracę w ramach stosunku pracy?
Budzący wątpliwości art. 218a kk został dodany ustawą o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni (Dz.U. z 2018 r. poz. 305). Zgodnie z przepisem „złośliwe lub uporczywe” nakazywanie pracownikowi świadczenia pracy w dzień wolny od handlu stanowi przestępstwo — sąd jednak nabrał wątpliwości, czy „pracownik”, to ten, kto ma dokument, z którym kodeks pracy wiąże powstanie stosunku pracy, czy może każda osoba, która świadczy pracę podporządkowaną (w miejscu i czasie wskazanym przez pracodawcę i pod jego kierownictwem, niezależnie od tego czy podpisano umowę zlecenia, o dzieło lub inną, por. art. 22 par. 1-1(1) kp).
art. 218a kk
Kto, złośliwie lub uporczywie:
1) wbrew zakazowi handlu oraz wykonywania czynności związanych z handlem w niedziele i święta, powierza wykonywanie pracy w handlu lub wykonywanie czynności związanych z handlem pracownikowi lub zatrudnionemu, (…)
podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.
Jak widać Sąd Najwyższy nie miał wątpliwości: przestępstwo nakazywania pracy w dzień wolny od handlu dotyczy każdego pracownika, który świadczy pracę w rozumieniu kodeksu pracy, nie tylko osób zatrudnionych na podstawie kodeksu pracy.
Mało tego: pokrzywdzony pracownik nie musi uprzednio wystąpić o ustalenie stosunku pracy, albowiem sąd karny jest uprawniony do samodzielnej oceny stanu prawnego i faktycznego, może przeto ustalić stosunek pracy także w postępowaniu karnym (art. 8 par. 1 kpk).