A teraz coś z nieco innej beczki: w przypadku śmierci strony sąd ma obowiązek prawomocnie zawiesić postępowanie (ze skutkiem od dnia tej śmierci) oraz uchylić późniejsze orzeczenia. Pytanie brzmi: czy zawieszenie dotyczy także prawomocnie zakończonego postępowania — jeśli przeciwnik dowiedział się o śmierci strony już po uprawomocnieniu się orzeczenia?
postanowienie Sądu Najwyższego z 25 maja 2018 r. (I CSK 673/17)
Art. 174 § 2 zdanie drugie kpc nie ma zastosowania po prawomocnym zakończeniu postępowania w sprawie.
Orzeczenie wydano w sprawie o stwierdzenie nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie.
Po oddaleniu apelacji miasta od niekorzystnego rozstrzygnięcia SN odmówił przyjęcia do rozpoznania wniesionej skargi kasacyjnej — ale kilka tygodni później miasto złożyło kolejny wniosek, tym razem o zawieszenie postępowania oraz ponowne podjęcie go z udziałem następcy prawnego zmarłej wnioskodawczyni (na rzecz której doszło do zasiedzenia nieruchomości).
Zdaniem magistratu wniosek o zawieszenie postępowania uzasadnia fakt, iż w jego toku — po wydaniu postanowienia w pierwszej, ale przed zakończeniem sprawy w drugiej instancji — wnioskodawczyni zmarła, zatem sąd powinien zastosować art. 174 par. 1 pkt 1 w zw. z par. 2 kpc, o czym uczestnik postępowania dowiedział się dopiero po prawomocnym zakończeniu postępowania kasacyjnego.
art. 174 par. 1 pkt 1 i par. 2 kpc
§ 1. Sąd zawiesza postępowanie z urzędu:
1) w razie śmierci strony lub jej przedstawiciela ustawowego, utraty przez nich zdolności procesowej, utraty przez stronę zdolności sądowej lub utraty przez przedstawiciela ustawowego charakteru takiego przedstawiciela; (…)
§ 2. W przypadkach wymienionych w § 1 pkt 1, 4 i 6 zawieszenie ma skutek od chwili zdarzeń, które je spowodowały. Zawieszając postępowanie, sąd z urzędu uchyla orzeczenia wydane po nastąpieniu tych zdarzeń, chyba że nastąpiły one po zamknięciu rozprawy.
Sąd Najwyższy nie podzielił tego stanowiska: przepis nakazujący sądowi uchylić wydane orzeczenia po zawieszeniu postępowania we wskazanych przypadkach (art. 174 par. 2 kpc) ma zastosowania wyłącznie do czasu póki nie doszło do prawomocnego zakończenia postępowania. Natomiast od tego momentu wzruszenie prawomocnego orzeczenia jest możliwe tylko w ramach środków przysługujących od orzeczeń prawomocnych.
Tymczasem postanowienie o odmowie przyjęcia skargi kasacyjnej staje się prawomocne w chwili jego wydania, zatem nie ma możliwości zastosowania art. 174 par. 2 kpc, nawet jeśli zdarzenie, z którym strony wiążą obowiązek zawieszenia postępowania, zaistniało wcześniej.
(Na marginesie SN dodał, że postanowienie o odmowie przyjęcia do rozpoznania skargi kasacyjnej nie może być podważone w drodze skargi o wznowienie postępowania, art. 399 kpc.)