Święta, święta, i po świętach, toteż wracamy do zwykłej codzienności. Dziś na tutejszych łamach szukamy odpowiedzi na doniosłe (dla niektórych) pytanie: czy organy ścigania mogą prowadzić dwa odrębne postępowania dotyczące tego samego czynu — i skazać oskarżonego po umorzeniu jednego z nich — czy też jest to sprzeczne z zasadą ne bis in idem? (wyrok Sądu Najwyższego z 13 grudnia 2018 r., IV KK 713/18)
Orzeczenie wydano w sprawie kierowcy uznanego winnym prowadzenia motoroweru mimo wcześniej orzeczonego zakazu prowadzenia pojazdów (art. 244 kk).
Od prawomocnego wyroku kasację na korzyść skazanego złożył Prokurator Generalny: w sprawie tego samego czynu było już prowadzone postępowanie (kwalifikowanego jako przestępstwo określone w art. 180a kk), jednak dochodzenie zostało umorzone przez prokuratora, co stanowi negatywną przesłankę procesową (art. 17 par. 1 pkt 7 kpk).
art. 17 par. 1 pkt 7 kpk
Nie wszczyna się postępowania, a wszczęte umarza, gdy:
7) postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby zostało prawomocnie zakończone albo wcześniej wszczęte toczy się
Sąd Najwyższy podzielił to stanowisko: feralny akt oskarżenia sporządzono na podstawie dowodów wyłączonych z wcześniej prowadzonego postępowania przygotowawczego — które zostało umorzone już w fazie in personam, ze względu na stwierdzenie, iż kierujący nie popełnił zarzucanego przestępstwa. Oznacza to, że przedmiotem obu postępowań karnych było to samo zdarzenie — przez co doszło do pogwałcenia zasady ne bis in idem. Po prawomocnym zakończeniu dochodzenia ani prokurator, ani sąd, nie mieli prawa prowadzić odrębnego — kolejnego — postępowania dotyczącego tego samego czynu. Oceny, iż doszło do naruszenia zakazu res iudicata nie zmienia ani fakt, iż sprawa zakończyła się na etapie prokuratorskim, ani też przyjęcie odmiennej kwalifikacji prawnej.
Skoro zatem w chwili wyrokowania w sprawie istniał już stan rzeczy osądzonej, prowadzone (wyłączone) postępowanie podlegało umorzeniu, przeto SN nie pozostało nic innego jak uchylić zaskarżony wyrok i postępowanie umorzyć.