A teraz coś z całkiem innej beczki: czy brak wniosku o ściganie osoby najbliższej uniemożliwia skazanie córki za oszustwo na szkodę jej ojca? I czy wypowiedź, że ojciec zgadza się na skazanie córki bez rozprawy, ale w sprawie będzie uczestniczył tylko jako świadek, może być traktowane jako wniosek o ściganie osoby najbliższej? (wyrok Sądu Najwyższego z 29 stycznia 2019 r., IV KK 1/19).
Orzeczenie dotyczyło córki, która korzystając z dostępu do konta należącego do jej ojca i podszywając się pod niego, złożyła kilka wniosków o udzielenie pożyczki, co zostało potraktowane jako przestępstwo oszustwa na szkodę ojca i banku (art. 286 par. 1 kk w zw. z art. 91 par. 1 kk).
Uznając oskarżoną za winną przestępstwa sąd skazał ją na 8 miesięcy pozbawienia wolności w zawieszeniu na 2 lata i grzywnę w wysokości 1,5 tys. złotych, a także nakazał naprawienie szkody wyrządzonej pokrzywdzonym oraz zobowiązał do przeproszenia ojca.
art. 286 kk
§ 1. Kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadza inną osobę do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem za pomocą wprowadzenia jej w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania,
podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
§ 4. Jeżeli czyn określony w § 1-3 popełniono na szkodę osoby najbliższej, ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego.
Kasację na korzyść skazanej wniósł Minister Sprawiedliwości, który dostrzegł, że w sprawie brakowało wniosku o ściganie od jednego z pokrzywdzonych, którym był jej ojciec.
Sąd Najwyższy podzielił to stanowisko: brak wniosku o ściganie osoby najbliższej będącej sprawą przestępstwa stanowi bezwzględną przyczynę odwoławczą (art. 439 par. 1 pkt 9 kpk w zw. z art. 17 par. 1 pkt 10 kpk).
Skazując córkę za ciąg przestępstw popełnionych sąd nie zwrócił uwagi, iż opis każdego czynu wskazuje, że oskarżona działała na szkodę jej ojca, który jednak nie złożył wniosku o ściganie (art. 286 par. 4 kk). Tymczasem ojciec nie tylko nie złożył wniosku o ściganie córki (choćby w formie dorozumianej) — nie zastępuje go oświadczenie, iż nie sprzeciwia się uwzględnieniu wniosku o wydanie wyroku skazującego bez rozprawy (w trybie art. 387 par. 1 kpk), zwłaszcza, że równocześnie ojciec kategorycznie powiedział, że będzie w sprawie występował wyłącznie w charakterze świadka.
Nie ma przy tym znaczenia, że w sprawie jest jeszcze jeden pokrzywdzony (bank), do którego nie mają zastosowania przepisy o wnioskowym trybie ścigania przestępstwa. W takim przypadku nie jest bowiem dopuszczalne zamieszczenie w opisie przypisanego czynu i jego kwalifikacji jakichkolwiek elementów wskazujących na popełnienie przestępstwa, do którego niezbędny jest wniosek osoby najbliższej (uchwała SN z 15 grudnia 2005 r., I KZP 45/05). Brak ten ma charakter wstępny, może być zatem konwalidowany (jeśli ojciec taki wniosek złoży).
W konsekwencji SN uchylił zaskarżone orzeczenie i zwrócił sprawę do ponownego rozpoznania przez sąd I instancji, w celu umożliwienia ojcu złożenia jednoznacznego oświadczenia czy wyraża wolę ścigania córki za przestępstwo — przypominając równocześnie o zakazie reformationis in peius, który będzie stał na przeszkodzie wydaniu wyroku surowszego.