A skoro niedawno było o tym, że filmowanie policjantów wykonujących czynności służbowe jest przetwarzaniem ich danych osobowych, dziś czas kilka akapitów o tym, że wykorzystywanie nielegalnie pozyskanych danych osobowych w celu składania fałszywych wniosków o pożyczkę jest przestępstwem (wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 23 stycznia 2019 r., sygn. akt II AKa 405/18).
Sprawa dotyczyła urzędniczki (kierowniczki ośrodka pomocy społecznej), która równocześnie dorabiała sobie w firmie pożyczkowej — wykorzystując dane osobowe pracowników oraz klientów jednostki do składania wniosków o kredyt konsumencki (przy okazji podrabiała podpisy rzekomych pożyczkobiorców pod wekslami in blanco).
Sąd I instancji uznał ją winną ciągu przestępstw polegających na nielegalnym przetwarzaniu danych osobowych i ujawnianiu nieupoważnionym informacji uzyskanej w związku z wykonywaniem czynności służbowych, nadużycia uprawnień przez funkcjonariusza oraz fałszerstwo dokumentów (jako podstawę wyrokowania przyjmując m.in. art. 51 d.uodo, art. 266 par. 2 kk, art. 231 par. 1 kk i art. 270 kk), za co łącznie została skazana na 1 rok i 8 miesięcy pozbawienia wolności.
W apelacji od wyroku obrońca oskarżonej zarzucił m.in., iż po wejściu w życie RODO ustawa o ochronie danych osobowych z 1997 r. utraciła moc, przez co nie może być podstawą orzekania — zaś w ogólności kara więzienia za bezprawne przetwarzanie danych osobowych jest zbyt surowa (sąd powinien był skorzystać z instytucji nadzwyczajnego złagodzenia kary). Natomiast zdaniem prokuratora sąd niezasadnie pominął to, że oskarżona uczyniła sobie z procederu stałe źródło dochodu — bo za złożone wnioski otrzymywała prowizję — więc należało przyjąć, iż działała w celu osiągnięcia korzyści majątkowej.
art. 107 ust. 1 ustawy o ochronie danych osobowych z 2018 r.
Kto przetwarza dane osobowe, choć ich przetwarzanie nie jest dopuszczalne albo do ich przetwarzania nie jest uprawniony,
podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat dwóch.
Sąd II instancji stwierdził, że zarzut przekroczenia uprawnień przez funkcjonariusza publicznego (art. 231 par. 1 kk) wymaga wykazania nie tylko tego, że czynność leży poza sferą jego kompetencji, ale też ustalenia, iż pozostawała ona w formalnym lub merytorycznym związku z działalnością służbową funkcjonariusza. Tymczasem wykorzystywanie zajmowanego stanowiska do nielegalnego pozyskiwania danych osobowych podwładnych i osób korzystających z usług ośrodka pomocy społecznej w celu bezprawnego zawierania umów o kredyt konsumencki należy zakwalifikować jako działanie poza tymi kompetencjami — „przy okazji” wykonywania czynności służbowych przez urzędniczkę, zaś samo nielegalne przetwarzanie danych dokonywane było przez oskarżoną jako pełnomocniczkę pożyczkodawcy.
Obrazowo rzecz ujmując, nie popełnia przestępstwa nadużycia władzy z art. 231 § 1 i 2 kk funkcjonariusz publiczny, który w toku załatwiania sprawy urzędowej zniecierpliwiony pobił namolnego interesanta, ani będący funkcjonariuszem publicznym lekarz, który wykorzystał czynność służbową badania pacjentki do jej zgwałcenia.
Nie można także oskarżonej zarzucać ujawnienia informacji służbowej (art. 266 par. 2 kk), ponieważ przestępstwo to ma charakter materialny, czyli wymaga zaistnienia skutku w postaci narażenia na szkodę prawnie chronionego interesu (szkoda nie może być abstrakcyjna). Oskarżyciel nie wykazał jaki dokładnie interes prawny osób, których dane osobowe zostały przekazane pożyczkodawcy, został naruszony — jeśli chodziło o podrabianie podpisów pod wekslami, to należało prawidłowo ustalić i wykazać, że mogło wiązać się to z narażeniem tych osób na konkretną szkodę.
W pozostałym zakresie ustalenia są prawidłowe: wykorzystywanie danych osobowych w celu składania wniosków o pożyczkę stanowi przestępstwo (z tym, że po uchyleniu ustawy z 1997 r. należy stosować art. 107 ustawy o ochronie danych osobowych z 10 maja 2018 r.), skoro zaś oskarżona uczyniła sobie z procederu źródło zarobku, należy jej także przypisać działanie w celu osiągnięcia korzyści majątkowej.
Stąd też finalnie w prawomocnym wyroku z podstawy skazania wyeliminowano art. 266 par. 2 kk i art. 231 par. 1 kk — pozostawiając jednak rozstrzygnięcie bez zmian co do kary.