Gruba nowelizacja kpc już w Dzienniku Ustaw

To chyba nowy świecki obyczaj Marszałka Izby Poselskiej: publikowanie tekstu jednolitego ustawy dzień przed ogłoszeniem jej sążnistej nowelizacji — stąd też skoro wczoraj poszedł tekst jednolity kpc (Dz.U. z 2019 r. poz. 1460), to można było przypuszczać, że dziś zostanie promulgowana jego nowelizacja (ustawa z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy — Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. z 2019 r. poz. 1469).

Z nowości i ciekawostek, na które na szybko zwróciłem uwagę (niewykluczone, że części z nich poświęcę odrębne teksty):

• do procedury trafia — jako jedna z zasad ogólnych postępowania — pojęcie nadużycia prawa procesowego (art. 4(1) kpc);
• prawo utrwalania przez strony i uczestników postępowania przebiegu posiedzeń sądowych — za uprzedzeniem ale bez zgody sądu, który może jednak zakazać nagrywania rozprawy (art. 9(1) kpc);
• przepisy o właściwości przemiennej sądu nie będą miały zastosowania w sprawach przeciwko konsumentom (art. 31 par. 2 kpc);
• w sprawach o ochronę dóbr osobistych w środkach masowego przekazu poszkodowany nie będzie musiał jeździć do miasta, w którym siedzibę ma wydawca — takie powództwo będzie można wytoczyć przed sądem właściwym dla miejsca zamieszkania lub siedziby powoda (art. 35(1) kpc; analogicznie w sprawach przeciwko bankom, art. 37(2) kpc);
• strona, której zasądzono zwrot kosztów procesu będzie mogła żądać odsetek za opóźnienie od tych kwot (art. 98 par. 1(1) kpc);
• niezachowanie warunków formalnych pisma procesowego wniesionego przez profesjonalnego pełnomocnika będzie skutkowało jego zwrotem bez wezwania do poprawienia lub uzupełnienia — ale ze wskazaniem owego uchybienia (art. 130(1a) kpc);
• doręczenia sądowe będą mogły następować poprzez pocztę, pracowników sądu lub „sądową służbę doręczeniową” (ciekaw jestem czy to w ogóle gdziekolwiek istnieje?) — a także poprzez komorników (art. 131 par. 1 kpc; por. dodane art. 3a-3b w ustawie o komornikach sądowych);
• staje się oczywiste (który to już raz?), że doręczeń dla przedsiębiorcy dokonuje się pod adresem wskazanym w CEIDG lub KRS, lub pod adresem wskazanym do doręczeń (art. 133 par. 2(1)-2(2) kpc — przy okazji uchyla się art. 133 par. 2a kpc, który mówił to samo);
• znika fikcja doręczenia — wprawdzie utrzymany zostaje jakże niekochany art. 139 par. 1 kpc, ale po zmianach bezskuteczne doręczenie pozwu będzie oznaczało, że piłeczka wraca do powoda, którego obowiązkiem będzie wynająć komornika w celu doręczenia pisma, a będzie miał na to tylko 2 miesiące (art. 139(1) kpc);
• pojawia się kontrowersyjna instytucja „pouczenia sądowego” — sąd będzie miał prawo poinformować strony o tym jak widzi dalsze rokowania jeśli chodzi o wynik sprawy („o prawdopodobnym wyniku sprawy w świetle zgłoszonych do tej chwili twierdzeń i dowodów”, art. 156(1) kpc);
• oraz chyba jeszcze bardziej kontrowersyjne uprawnienie do zwrotu niby-pozwu — pisma, z którego „nie wynika żądanie rozstrzygnięcia sporu o charakterze sprawy cywilnej” (art. 186(1) kpc) — IMHO nie byłoby kontrowersji, gdyby kropka była by po „sporu”;
• zmienia się nieco procedura jeśli chodzi o zawezwanie do próby ugodowej (art. 185 kpc);
• „oczywista bezzasadność powództwa„ to kolejna konstrukcja prawna — z założenia jak sądzę wymierzona w pieniaczy sądowych — która przy odrobinie złej woli może być przez sądy nadużywana: sąd, który apriorycznie dostrzeże, że roszczenia są absurdalne, może sprawą się w ogóle nie zająć (oddalić powództwo na posiedzeniu niejawnym, bez doręczenia go pozwanemu, art. 191(1) kpc; analogicznie w odniesieniu do apelacji od takiego orzeczenia, art. 391(1) kpc); w takich sprawach skarga kasacyjna będzie generalnie niedopuszczalna (art. 398(2) par. 4-5 kpc);
• zabawne, bo powód, którego pozew będzie oddalony na podstawie art. 191(1) kpc nie będzie obciążony kosztami sądowymi — ale nie, jeśli apeluje (art. 14a uksc);
• dodany zostaje cały nowy rozdział poświęcony organizacji postępowania (art. 205(1)-205(12) kpc) — tu największą nowością jest chyba posiedzenie przygotowawcze i „plan rozprawy”;
• ciekawą nowością jest możliwość złożenia przez świadka zeznań na piśmie (art. 271(1) kpc);
• to jest bardzo kontrowersyjne: jeśli skutkiem apelacji jest uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, sąd co do zasady będzie ją badał w tym samym składzie (art. 386 par. 5 kpc);
• natomiast niektóre zażalenia będą składane do tego samego sądu, ale orzekającego w innym składzie (art. 394(1a) kpc);
• po latach wraca odrębne postępowanie w sprawach gospodarczych (art. 458(1)-art. 458(13) kpc); tutaj ciekawostką jest „umowa dowodowa”, którą strony wyłączą określone dowody z postępowania (art. 458(9) kpc) oraz ograniczenie prawa do dowodu z zeznań świadków (art. 458(10) kpc) przy równoczesnym prymacie dla dowodów z dokumentów w rozumieniu art. 77(3) kc (art. 458(11) kpc);
• sprawy gospodarcze będą prowadzone przez sądy gospodarcze — wydziały sądów cywilnych (art. 10a ustawy o sądach powszechnych);
• mniej lub bardziej istotne zmiany dotyczą także postępowania w sprawach z zakresu prawa pracy; postępowania nakazowego i upominawczego; postępowań zabezpieczającego i egzekucyjnego (z ciekawostek: wyciąg z ksiąg bankowych nie będzie już podstawą do wydania nakazu zapłaty — uchylony zostaje art. 485 par. 3 kpc);
• przy okazji zmieniają się przepisy o opłatach sądowych: wpis w wysokości 5% wartości przedmiotu sporu dotyczyć będzie spraw majątkowych dotyczących kwoty powyżej 20 tys. złotych („tańsze” sprawy będą podlegały opłatom stałym — art. 13 uksc);
• przy okazji drożeją m.in.: wnioski wieczystoksięgowe (z 60 do 100 złotych, art. 44 ust. 1 uksc); niektóre pisma składane w sprawach spadkowych (z 50 do 100 złotych, art. 49 ust. 1 uksc); tańsze ale droższe będą odpisy, wyciągi i zaświadczenia sądowe — zamiast 6 złotych za stronę będziemy płacić 20 złotych za każde rozpoczęte 10 stron dokumentu (art. 77 ust. 1 uksc — ale pierwszy wniosek będzie darmowy, art. 77a uksc); pojawiają się także nowe opłaty (np. 100 złotych za wniosek o wezwanie świadka czy biegłego sporządzony po zatwierdzeniu planu rozprawy, art. 34a uksc).

Dla jasności:

• we wszczętych i niezakończonych sprawach stosuje się znowelizowane przepisy kodeksu postępowania cywilnego (art. 9 ust. 2 ustawy; tyle dobrego, że nie będzie przekazania do sądu gospodarczego, art. 10 ustawy); na szczęście „zachowują moc czynności dokonane zgodnie z przepisami, w brzmieniu dotychczasowym” (art. 9 ust. 1);
• jednak wniesione i nierozpoznane środki odwoławcze podlegać będą przepisom dotychczasowym (art. 9 ust. 4 ustawy);
• grubsze pomieszanie dotyczy natomiast postępowań upominawczych, nakazowych i EPU — i tu zdecydowanie odsyłam, jeśli kogoś to interesuje, do art. 11 ust. 1 ustawy; jeszcze bardziej kontrowersyjne są przepisy „wstecznie” uchylające wydane już nakazy zapłaty i nieprawomocne wyroki wydane na podstawie ksiąg bankowych (art. 11 ust. 2 ustawy).

Dla precyzji:

• generalnie nowelizacja kpc wchodzi w życie po 3-miesięcznym vacatio legis (czyli 7 listopada 2019 r.);
• jednak część przepisów wejdzie w życie już po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia ustawy (20 sierpnia 2019 r.);
• dla zróżnicowania mamy jeszcze 6- oraz 12-miesięczne vacatio legis (art. 17 ustawy).

Oj będzie się działo!