A teraz coś z całkiem innej beczki: czy po wypowiedzeniu umowy (np. kredytu przez bank) nie można już domagać się spłaty zadłużenia — bo brak umowy oznacza, że nie ma po temu podstawy? Czy w pozwie można żądać odsetek od odsetek od zaległości? No i czy skutki braku informacji o próbach mediacji w pozwie obejmują odrzucenie pozwu bez jego merytorycznego badania? (wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 19 lutego 2019 r., V ACa 451/18).
Orzeczenie wydano w sprawie o zwrot niespłaconej kwoty konsolidacyjnego kredytu gotówkowego udzielonego przez bank (łącznie ok. 185 tys. złotych).
W ocenie pozwanej kredytobiorczyni powództwo podlegało oddaleniu jako przedwczesne i nieuzasadnione — bo pozew nie zawiera informacji o podjętych próbach mediacji lub innego pozasądowego sposobu rozwiązania sporu (por. „Konsekwencje braku informacji o podjętych próbach mediacji w pozwie”). Co więcej skoro bank już wypowiedział umowę kredytową, to nie ma podstaw do dochodzenia roszczeń, zaś umowa nie przewidywała możliwości kapitalizacji odsetek, zatem bank naruszył zakaz anatocyzmu (art. 482 par. 1 kc).
Tak czy inaczej pozwana wniosła o rozłożenie ewentualnie zasądzonej kwoty na raty, po 500 złotych miesięcznie, motywując to trudnym rokiem (choroba, problemy w gospodarstwie rolnym).
Sąd nie uwzględnił zarzutów pozwanej i prawomocnie nakazał zwrot całej kwoty: wbrew opinii pozwanej złożenie oświadczenia o wypowiedzeniu umowy skutkuje wymagalnością należności i nie pozbawia wierzyciela do dochodzenia należności wynikającej z umowy. Pozwana nie zaprzeczyła żadnym okolicznościom przywołanym w pozwie, co oznacza, że należy je uznać za przyznane (art. 230 kpc).
Pozwana nie spłacała rat kredytowych, bank był uprawniony do wypowiedzenia umowy; następnie strony zawarły ugodę, w którym kobieta uznała dług (wraz z odsetkami), w ugodzie określono zmienną stopę oprocentowania niespłaconej należności (10% w chwili podpisania porozumienia), ale w przypadku dalszej braku spłaty bank miał prawo pobierać odsetki podwyższone, tj. w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie. Jednak mimo ugody kobieta nadal nie spłacała zadłużenia, zatem bank wypowiedział ugodę i wezwał do spłaty należności (zsumowanego kapitału oraz odsetek umownych oraz podwyższonych). W takim przypadku wymagalność roszczenia jest efektem wypowiedzenia umowy, zaś czynność polegająca na wyliczeniu odsetek i dochodzeniu ich obok żądania głównego, wraz z odsetkami od dnia wniesienia pozwu, nie oznacza kapitalizacji odsetek — dochodzenie odsetek za opóźnienie od skapitalizowanych odsetek nie oznacza naruszenia zakazu anatocyzmu, a zgoda klientki byłaby wymagana tylko w przypadku doliczenia odsetek do kwoty głównej już przed datą wytoczenia powództwa.
Nietrafne były także argumenty odnoszące się do skutków braku informacji o próbach mediacji w pozwie. Pominięcie takiej informacji jest brakiem formalnym pozwu — ale mimo to jego skutkiem nie może być zwrot pozwu, bo taka wada nie uniemożliwia nadania biegu sprawie (art. 130 par. 1 kpc). Podobnie sama w sobie możliwość polubownego (pozasądowego) rozwiązania sporu nie oznacza, że roszczenie nie jest wymagalne — co oznacza, że nie jest przedwczesne.
Tak czy inaczej bank podjął próbę polubownego zakończenia sporu, wzywając pozwaną do dobrowolnej spłaty należności — ale kobieta pismo to zignorowała.
Negatywną przesłanką dla uwzględnienia roszczeń nie może być brak zgody na zaproponowaną przez sąd mediację — podstawową zasadą mediacji jest dobrowolność, więc bank jak najbardziej miał prawo odmówić udziału w sprawie mediatora.
Zasądzając obowiązek zwrotu pieniędzy sąd odmówił rozłożenie świadczenia na raty: art. 320 kpc pozwala na taką decyzję w ściśle określonych przypadkach, ale nie na podstawie ogólnikowych i nieudowodnionych twierdzeń (por. „Czy dłużnik może wnosić o rozłożenie zasądzonej należności na raty — bo sąd już zwolnił go z kosztów?”). Tak czy inaczej zaproponowana wysokość rat (500 złotych miesięcznie) prowadziłaby do spłacania długów przez wiele, wiele lat, co naruszałoby interes powoda — zwłaszcza, że rozłożenie należności na raty skutkuje pozbawieniem wierzyciela odsetek od rat.