A skoro niedawno było o tym, że trzeba być dziennikarzem piszącym w portalu motoryzacyjnym, żeby nie rozumieć przepisów regulujących „jazdę na suwak” — nie wiem czy wszyscy rozumieją korytarz życia, bo tam też trzeba wykonać skomplikowane obliczenia — dziś kilka akapitów o tym pojazd uprzywilejowany, który jedzie na ratunek powinien poruszać z prędkością dozwoloną, czy jednak dopuszczalne jest przekroczenie tej prędkości? No i czy przekroczenie dopuszczalnej prędkości przez pojazd uprzywilejowany może być traktowane jako niezachowanie szczególnej ostrożności? (wyrok Sądu Najwyższego z 19 września 2019 r., II KK 230/18).
Orzeczenie dotyczyło kierowcy prowadzącego pojazd uprzywilejowany, który wyprzedając kolumnę pojazdów naruszył zasady bezpieczeństwa określone w art. 24 ust. 2 pord — nie zachował szczególnej ostrożności i przekroczył dozwoloną prędkość o 131% (na tamtym odcinku drogi wynosiła ona 40 km/h), przez co zderzył się z jadącym z naprzeciwka samochodem, powodując śmierć kierującej.
art. 24 ust. 2 pord
Kierujący pojazdem jest obowiązany przy wyprzedzaniu zachować szczególną ostrożność, a zwłaszcza bezpieczny odstęp od wyprzedzanego pojazdu lub uczestnika ruchu. W razie wyprzedzania roweru, wózka rowerowego, motoroweru, motocykla lub kolumny pieszych odstęp ten nie może być mniejszy niż 1 m.
Sąd prawomocnie uznał oskarżonego winnym przestępstwa określonego w art. 177 par. 2 kk, skazując go na 2 lata pozbawienia wolności, orzekł 5-letni zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych, a także nakazał zapłatę łącznie 40 tys. złotych tytułem zadośćuczynienia.
art. 53 ust. 2 pord
Kierujący pojazdem uprzywilejowanym może, pod warunkiem zachowania szczególnej ostrożności, nie stosować się do przepisów o ruchu pojazdów, zatrzymaniu i postoju oraz do znaków i sygnałów drogowych tylko w razie, gdy:
1) uczestniczy:
a) w akcji związanej z ratowaniem życia, zdrowia ludzkiego lub mienia albo koniecznością zapewnienia bezpieczeństwa lub porządku publicznego albo
b) w przejeździe kolumny pojazdów uprzywilejowanych,
c) w wykonywaniu zadań związanych bezpośrednio z zapewnieniem bezpieczeństwa osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe, którym na mocy odrębnych przepisów przysługuje ochrona;
2) pojazd wysyła jednocześnie sygnały świetlny i dźwiękowy; po zatrzymaniu pojazdu nie wymaga się używania sygnału dźwiękowego;
3) w pojeździe włączone są światła drogowe lub mijania.
W kasacji od wyroku obrońca oskarżonego stwierdził, że w odniesieniu do kierowcy pojazdu uprzywilejowanego biorącego udział w akcji ratowniczej nie sposób tak łatwo ocenić przesłanki „szczególnej ostrożności” (art. 2 pkt 22 pord), zaś samego faktu przekroczenia prędkości nie można traktować jako przesłanki niezachowania szczególnej ostrożności. Co więcej nie sposób pomijać opinii biegłego, który ocenił, że wypadek był konsekwencją nagłego i niespodziewanego skrętu poszkodowanej, która nie ustąpiła pierwszeństwa pojazdowi uprzywilejowanemu.
art. 19 ust. 1 pord
Kierujący pojazdem jest obowiązany jechać z prędkością zapewniającą panowanie nad pojazdem, z uwzględnieniem warunków, w jakich ruch się odbywa, a w szczególności: rzeźby terenu, stanu i widoczności drogi, stanu i ładunku pojazdu, warunków atmosferycznych i natężenia ruchu.
Sąd Najwyższy zauważył, iż kluczowe pytanie, z którym nie potrafiono sobie poradzić, brzmi: czy można traktować jako naruszenie zasad bezpieczeństwa w ruchu drogowym prowadzenie pojazdu uprzywilejowanego z prędkością znacznie przekraczającą dozwoloną, co skutkowało pozbawieniem się możliwości prawidłowej reakcji na nieprawidłowe zachowania innych użytkowników?
Zgodnie z art. 53 ust. 2 pord biorący udział w akcji ratowniczej pojazd uprzywilejowany może ni stosować się do przepisów ruchu drogowego — jednak prowadzenie akcji ratowniczej nie zwalnia go z obowiązku zachowania szczególnej ostrożności. Sądy niższych instancji stwierdziły, że zarzut niezachowania szczególnej ostrożności sprowadza się do rażącego przekroczenia dopuszczalnej prędkości (sąd I instancji wprost stwierdził, że karetka powinna trzymać się dozwolonej szybkości 40 km/h).
art. 2 pkt 22 pord
Użyte w ustawie określenia oznaczają:
22) szczególna ostrożność — ostrożność polegającą na zwiększeniu uwagi i dostosowaniu zachowania uczestnika ruchu do warunków i sytuacji zmieniających się na drodze, w stopniu umożliwiającym odpowiednio szybkie reagowanie;
Tymczasem w ocenie SN obowiązkiem kierującego każdym pojazdem — w tym także pojazdem uprzywilejowanym — jest zachowanie prędkości bezpiecznej (art. 19 ust. 1 pord), która powinna być dostosowana do sytuacji i warunków drogowych (w przypadku kierowcy pojazdu uprzywilejowanego warunki te wyznacza także prawo niestosowania się do przepisów ruchu drogowego). Dopiero przekroczenie prędkości bezpiecznej — która nie musi być tożsama z maksymalną dozwoloną prędkością na danej drodze — może być kwalifikowane jako naruszenie zasady szczególnej ostrożności.
Oznacza to, że zamiast opierać się na argumencie przekroczenia administracyjnie ustalonej prędkości — która wszakże go nie wiąże — sądy powinny skupić się na ustaleniu czy w danej sytuacji drogowej kierowca pojazdu uprzywilejowanego decydujący się jazdę z prędkością ok. 90 km/h dopuścił się naruszenia obowiązku zachowania szczególnej ostrożności.
Ponieważ rozpatrujący apelację sąd odwoławczy nie odniósł się do argumentów adwokata, co stanowiło naruszenie art. 433 par. 2 kpk, SN uchylił zaskarżony wyrok i zwrócił sprawę do ponownego rozpoznania.