A skoro niedawno było o przyczynach, dla których SN nie uwzględnił protestu wyborczego PiS, to dziś czas na kilka akapitów o tym dlaczego nie udało się to także w przypadku kandydata PSL — czyli czy sposób obliczania terminów w kodeksie wyborczym opiera się na kodeksie cywilnym? I dlaczego PKW uwzględniła nowego kandydata w miejsce zmarłego Kornela Morawieckiego, chociaż został on zgłoszony dopiero na 13 dni przed dniem wyborów? (postanowienie Sądu Najwyższego z 5 listopada 2019 r., I NSW 136/19).
Orzeczenie dotyczyło wniesionego przez PSL protestu wyborczego przeciwko wyborowi do Senatu kandydata PiS, który ubiegał się o mandat w miejsce zmarłego 30 września 2019 r. Kornela Morawieckiego. Zdaniem pełnomocnika wyborczego KW PSL kandydatura Marka Komorowskiego została zgłoszona zaledwie na 13 dni przed datą wyborów (które miały miejsce 13 października 2019 r.) — podczas gdy kodeks wyborczy wyraźnie pozwala na zgłoszenie nowego kandydata w miejsce zmarłego „najpóźniej w 15 dniu” przed wyborami. Tymczasem prawidłowo liczony termin (z uwzględnieniem art. 9 par. 2 k.wyb.) może zostać przedłużony, jeśli zostanie „otwarty” w momencie śmierci dotychczasowego kandydata, które to zdarzenie powinno nastąpić najpóźniej na 15 dni przed wyborami.
art. 265a kodeksu wyborczego
Jeżeli, w przypadku, o którym mowa w art. 222 § 1, skreślenie nazwiska kandydata na senatora nastąpiło wskutek jego śmierci, komisja zawiadamia osobę zgłaszającą kandydata o możliwości zgłoszenia nowego kandydata. Zgłoszenia dokonuje się najpóźniej w 15 dniu przed dniem wyborów; w takim przypadku przepisu art. 265 § 1 nie stosuje się.
Sąd Najwyższy uznał protest wyborczy za bezzasadny: zgodnie z art. 265a k.wyb. komitet wyborczy może, w przypadku śmierci kandydata do Senatu, zaproponować inną osobę, której nazwisko pojawi się na kartach do głosowania bez konieczności zbierania dodatkowych podpisów poparcia. Zgłoszenie takie powinno być dokonane najpóźniej na 15 dni przed wyborami — i nie jest to termin, w którym powinna nastąpić śmierć kandydata, lecz termin na zgłoszenie nowego nazwiska — zaś terminy na czynności wyborcze oblicza się w sposób określony w art. 9 par. 2 k.wyb.
art. 9 par. 2 kodeksu wyborczego
Jeżeli koniec terminu wykonania czynności określonej w kodeksie przypada na sobotę albo na dzień ustawowo wolny od pracy, termin upływa pierwszego roboczego dnia po tym dniu.
15-dniowy termin na zgłoszenie nowego kandydata przypadał na sobotę 28 września 2019 r., toteż obliczony z uwzględnieniem art. 9 par. 2 k.wyb. termin wyborczy upływał 30 września (poniedziałek); regułę taką PKW przyjęła kilka tygodni wcześniej (w uchwale nr 85/2019, M.P. z 2019 r. poz. 832), gdzie wprost wskazano, iż 30 września jest ostatnim (choć trzynastym) dniem na zgłoszenie nowego kandydata w miejsce kandydata zmarłego (SN podkreślił, iż uchwały SN nie determinują wykładni normy prawnej, ale może wskazywać, iż interpretacja problemu jest jasna i jednakowa dla wszystkich komitetów wyborczych).
Zdaniem SN taka interpretacja jest prawidłowa i zgodna z literalną wykładnią kodeksu wyborczego, który zawiera szczególną (odrębną od kodeksu cywilnego) regulację w zakresie ustalania terminów do dokonania czynności wyborczych.
W szczególności do zachowania terminu nie jest niezbędne jego „otwarcie” wraz ze śmiercią kandydata (najpóźniej w 15 dniu przed wyborami) — istotne jest to, by doszło do zgłoszenia nowego kandydata w takim terminie. W praktyce — odkąd wybory odbywają się w niedzielę, zawsze termin ex lege 15-dniowy będzie terminem de facto 13-dniowym, bo 15 dzień zawsze wypada w sobotę, czyli będzie się przesuwał na najbliższy poniedziałek — oznacza to, że prawidłowa jest także sytuacja, w której kandydat umiera w 13 dniu przed głosowaniem i tego samego dnia komitet zgłasza nową osobę w jego miejsce. (SN podkreśla, iż inna metodologia przy obliczaniu terminów wyborczych miałaby wpływ także na czas zbierania podpisów, etc., które to sprawy nigdy nie były podważane przez komitety wyborcze; innego rodzaju paradoks polegałby na zróżnicowaniu sytuacji komitetów, których kandydaci zmarliby w piątek i w niedzielę.)
W sporze nie można też pomijać celu regulacji: celem przepisu umożliwiającego zastąpienie zmarłego kandydata do Senatu inną osobą jest zagwarantowanie wyborcom prawa wyrażenia swojej woli wyborczej (art. 62 ust. 1 Konstytucji RP) — zaprezentowana interpretacja terminów wynikających z kodeksu wyborczego umożliwia realizację tego celu.