Kierowca, który ponownie dopuścił się prowadzenia pojazdów w stanie nietrzeźwości podlega znacznie surowszym sankcjom niż złapany jeździe po pijaku pierwszy raz. Nie każdy jednak przypadek wydania przez sąd prawomocnego wyroku kwalifikuje się do przyjęcia odpowiedzialności jak za „recydywę” — należy bowiem brać pod uwagę także przepisy o zatarciu skazania (wyrok Sądu Najwyższego z 18 lipca 2019 r., IV KK 240/18).
Orzeczenie dotyczyło mężczyzny uznanego winnym przestępstwa kierowania samochodem osobowym w stanie nietrzeźwości (z kwalifikacją z art. 178a par. 4 kk, ponieważ oskarżony był wcześniej (w 2014 r.) prawomocnie skazany za jazdę w stanie nietrzeźwości, tj. z art. 178a par. 1 kk, za co został skazany na grzywnę i roczny zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych).
art. 178a par. 4 kk
Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 [prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego] był wcześniej prawomocnie skazany za prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego albo za przestępstwo określone w art. 173, 174, 177 lub art. 355 § 2 popełnione w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego albo dopuścił się czynu określonego w § 1 w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych orzeczonego w związku ze skazaniem za przestępstwo,
podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
Sąd prawomocnie skazał kierowcę na 6 miesięcy pozbawienia wolności, orzekł dożywotni zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych (art. 42 par. 3 kk) i nakazał wpłacić 10 tys. złotych na Fundusz Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej, a także podał wyrok do publicznej wiadomości (poprzez wywieszenie jego treści w gablotce sądowej) i zamieszczenie na stronie internetowej komendy policji.
art. 107 par. 4a kk
W razie skazania na grzywnę zatarcie skazania następuje z mocy prawa z upływem roku od wykonania lub darowania kary albo od przedawnienia jej wykonania.
W kasacji od wyroku obrońca oskarżonego zarzucił, że w sprawie pominięto okoliczność, iż wyrok z 2014 r. uległ zatarciu z mocy prawa wskutek nowelizacji kodeksu karnego z 2015 r. (art. 107 par. 4a kk w zw. z art. 21 ustawy o zmianie kk z 2015 r.), więc kierowca może ponosić odpowiedzialność co najwyżej z art. 107 par. 1 kk — zaś taka kwalifikacji czynu uniemożliwia orzeczenie dożywotniego zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych.
art. 21 ustawy z 20 lutego 2015 r. o zmianie ustawy — Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 396)
Do skazań prawomocnymi wyrokami wydanymi przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, w przedmiocie zatarcia skazania stosuje się przepisy ustawy, o której mowa w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, chyba że okres zatarcia skazania upłynął przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy. Jeżeli jednak według przepisów ustawy, o której mowa w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą okres zatarcia skazania upłynąłby przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, zatarcie skazania następuje z dniem wejścia w życie niniejszej ustawy.
Sąd Najwyższy podzielił ten pogląd: pierwotne wyrok skazujący za jazdę po pijaku uprawomocnił się w czerwcu 2014 r., natomiast w marcu 2015 r. weszła w życie nowelizacja, zgodnie z którą zatarcie z mocy prawa osoby skazanej na grzywnę następuje z upływem roku od wykonania kary. Oskarżony uiścił grzywnę we wrześniu 2014 r., zaś zakaz prowadzenia pojazdów upłynął w lutym 2015 r. Oznacza to, że zatarcie skazania za przestępstwo nastąpiło we wrześniu 2015 r., czyli przed kolejnym przypadkiem jazdy po pijaku (i przed orzekaniem w sprawie kolejnego przestępstwa). Sąd powinien był to zauważyć, zwłaszcza, że w informacji z KRK nie odnotowano danych o wcześniejszej karalności. Z chwilą zatarcia skazania uważa się je za niebyłe (art. 106 kk), przeto kolejny czyn kwalifikowany jako przestępstwo z art. 178a par. 1 kk nie mógł być podstawą do zastosowania przepisu przewidującego surowszą sankcję dla recydywistów.
Zdaniem SN uchybienie doprowadziło do rażącego naruszenia przepisów, zatem prawomocny wyrok został uchylony, a sprawa zwrócona do ponownego rozpoznania przez sąd odwoławczy.