Czy gmina może nałożyć generalny obowiązek wyprowadzenia wszystkich psów w kagańcu i na smyczy? Czy jednak pies ma ustawowe prawo pobiegania — a jego przewodnik ma ustawowy obowiązek wybiegania zwierzaka? Czy permanentne spacery w kagańcu można oceniać jako zachowanie niehumanitarne?
nieprawomocny wyrok WSA w Gorzowie Wielkopolskim z 11 marca 2020 r. (II SA/Go 13/20)
1. Trudno wymagać od właściciela używania kagańców wobec psów, które ze względu na swoją wagę i wielkość mogą być z łatwością trzymane na smyczy.
2. Generalny nakaz wyprowadzania psów na smyczy i w kagańcu a psów ras agresywnych dodatkowo w obecności dorosłego domownika bez uwzględnienia ich cech indywidualnych i sytuacyjnych (np. wiek, psa lub jego chorobę, a także inne szczególne okoliczności) może w określonych sytuacjach stanowić działanie niehumanitarne.
Orzeczenie wydano w sprawie ze skargi prokuratora na uchwałę Rady Miejskiej w Rzepinie, która w regulaminie utrzymania czystości i porządku m.in. nałożyła na właścicieli psów generalny obowiązek wyprowadzenia wszystkich psów w kagańcu i na smyczy, a w odniesieniu do psów ras agresywnych dodatkowo w obecności dorosłego opiekuna.
par. 15 pkt 2 uchwały nr XI/78/2019 Rady Miejskiej w Rzepinie z 13 maja 2019 r. w sprawie regulaminu utrzymania czystości i porządku na terenie Gminy Rzepin
Osoby utrzymujące zwierzęta domowe ponoszą pełną odpowiedzialność za zachowanie tych zwierząt i zobowiązane są:
2) na terenach użyteczności publicznej wyprowadzać psy na smyczy z założonym kagańcem, a w odniesieniu do psów ras agresywnych dodatkowo w obecności dorosłego opiekuna
Zdaniem skarżącego doszło w ten sposób nie tylko do przekroczenia granic upoważnienia, ponieważ art. 4 ust. 2 pkt 6 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminie nie daje rajcom prawa do wprowadzania takich wymogów, a w dodatku doszło do naruszenia konstytucyjnej zasady proporcjonalności w ograniczeniu praw jednostki (posiadaczy psów). Psy są różne, mają różne cechy osobnicze, zaś brak rozróżnienia prowadzi do bezwzględnej odpowiedzialności za zachowania, które obiektywnie nie mogą stworzyć jakiegokolwiek zagrożenia dla otoczenia — są psy agresywne, i te powinno się prowadzić zarówno na smyczy jak i w kagańcu, ale jest też mnóstwo czworonogów, które z łatwością mogą być kontrolowane przy pomocy samej smyczy.
art. 10a ust. 3 ustawy o ochronie zwierząt
Zabrania się puszczania psów bez możliwości ich kontroli i bez oznakowania umożliwiającego identyfikację właściciela lub opiekuna.
Zdaniem samorządowców prokurator nie wykazał żadnej wady zaskarżonego przepisu, a zwłaszcza bezcelowe były odniesienia do przepisów określających odpowiedzialność z art. 77 kw, zaś linia orzecznicza dotycząca obowiązku wyprowadzania wszystkich psów w kagańcu nie jest jednolita.
Odnosząc się do skargi WSA przypomniał, iż gminny regulamin utrzymania czystości i porządku nakłada na radnych obowiązek m.in. uregulowania obowiązków osób utrzymujących zwierzęta domowe, mających na celu ochronę przed zagrożeniem lub uciążliwością dla ludzi oraz przed zanieczyszczeniem terenów przeznaczonych do wspólnego użytku. Wydanie aktu prawa miejscowego z przekroczeniem granic upoważnienia oznacza naruszenie art. 94 Konstytucji RP. Co więcej bezwzględny obowiązek wyprowadzenia wszystkich psów w kagańcu i na smyczy narusza przepis ustawy o ochronie zwierząt, która dopuszcza zwolnienie psów ze smyczy (art. 10a ust. 3 uoz) — zatem gminie nie wolno odmiennie regulować tej materii.
Sąd podkreślił przy tym, iż absurdalne jest wymaganie od przewodnika niewielkiego i spokojnego (lub chorego) psa, by wyprowadzał zwierzę wyłącznie w kagańcu — takie zachowanie w pewnych sytuacjach może być wręcz oceniane jako niehumanitarne, którym jest takie traktowanie stworzenia, które nie uwzględnia jego potrzeb (art. 4 ust. 2 uoz). Analogicznie nie każda dorosła — ale chora lub niepełnosprawna — osoba musi mieć równie dobre umiejętności w zakresie sprawowania kontroli nad psem jak osoba młodsza, ale fizycznie zdolna do upilnowania zwierzęcia.
Nałożenie przez radę miasta na posiadaczy psów nadmiernych, nieproporcjonalnych i sprzecznych z prawem obowiązków, z przekroczeniem granic upoważnienia ustawowego skutkuje stwierdzeniem nieważności regulaminu w tej części.