Czy dozwolone jest chwytanie chronionych gatunków dzikich zwierząt — takich, które podchodzą w pobliże siedzib ludzkich — celem ich wywiezienia do przynależnych im siedlisk? Czy jednak zwierzę podlega ochronie wyłącznie na terenie „swojego” rezerwatu, zaś wchodząc w szkodę musi się liczyć z konsekwencjami swego błędu?
wyrok Trybunału Sprawiedliwości EU z 11 czerwca 2020 r. w sprawie Alianța pentru combaterea abuzurilor vs. Direcția pentru Monitorizarea și Protecția Animalelor (C-88/19)
1) Chwytanie i transport okazów gatunku zwierząt chronionego na podstawie załącznika IV do tej dyrektywy, takiego jak wilk, na obrzeżach obszaru osiedli ludzkich lub na takim obszarze, mogą być objęte zakazem przewidzianym w tym przepisie.
2) Każda forma celowego chwytania okazów tego gatunku zwierząt w opisanych powyżej okolicznościach jest zakazana w braku odstępstwa przyznanego przez właściwy organ krajowy na podstawie tego przepisu.
Orzeczenie dotyczyło pewnego rumuńskiego wilka, który od jakiegoś czasu zaglądał do pewnego gospodarstwa rolnego „bawiąc się i żywiąc z psami” gospodarza. Na pomoc rolnikowi ruszyło stowarzyszenie ochrony zwierząt DMPA: weterynarz wystrzelił strzałkę ze środkiem usypiającym, zwierzę zostało złapane i przeniesione do samochodu — wilk miał zostać wywieziony do rezerwatu w Zărnești, jednak w czasie transportu zdołał się uwolnić i zwiać do lasu.
Zdaniem stowarzyszenia APCA schwytanie i transport dzikiego zwierzęcia zagrożonego gatunku bez pozwolenia naruszyło przepisy dyrektywy siedliskowej, zatem skierowano zawiadomienie do sądu, który znów powziął wątpliwości czy „dziko występujące” zwierzę, które opuszcza swój „naturalny zasięg”, może podlegać odstępstwom od zakazu ich celowego chwytania.
dyrektywa 92/43/EWG z 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory
art. 12 ust. 1 lit. a)
Państwa Członkowskie podejmą wymagane środki w celu ustanowienia systemu ścisłej ochrony gatunków zwierząt wymienionych w załączniku IV lit. a) w ich naturalnym zasięgu, zakazujące:
a) jakichkolwiek form celowego chwytania lub zabijania okazów tych gatunków dziko występujących;
art. 16 ust. 1
Pod warunkiem że nie ma zadowalającej alternatywy i że odstępstwo nie jest szkodliwe dla zachowania populacji danych gatunków we właściwym stanie ochrony w ich naturalnym zasięgu, Państwa Członkowskie mogą wprowadzić odstępstwa od przepisów art. 12, 13, 14 i 15 lit. a) i b):
a) w interesie ochrony dzikiej fauny i flory oraz ochrony siedlisk przyrodniczych;
b) aby zapobiec poważnym szkodom, w szczególności w odniesieniu do upraw, zwierząt gospodarskich, lasów, połowów ryb, wód oraz innych rodzajów własności;
c) w interesie zdrowia i bezpieczeństwa publicznego lub z innych powodów o charakterze zasadniczym wynikających z nadrzędnego interesu publicznego, w tym z powodów o charakterze społecznym lub gospodarczym oraz powodów związanych z korzystnymi skutkami o podstawowym znaczeniu dla środowiska;
d) do celów związanych z badaniami i edukacją, z odbudową populacji i ponownym wprowadzeniem określonych gatunków oraz dla koniecznych do tych celów działań reprodukcyjnych, włączając w to sztuczne rozmnażanie roślin;
e) aby umożliwić, w ściśle nadzorowanych warunkach, w sposób wybiórczy i w ograniczonym stopniu, pozyskiwanie lub przetrzymywanie niektórych okazów gatunków wymienionych w załączniku IV, w ograniczonej liczbie określonej przez właściwe władze krajowe.
Trybunał Sprawiedliwości EU przypomniał, że celem dyrektywy siedliskowej (habitatowej) jest ochrona przyrody, dzikiej fauny i flory w celu zapewnienia różnorodności biologicznej, zaś canis lupus jest gatunkiem objętym ochroną. Ścisła ochrona gatunków zwierząt, obejmująca zakaz ich celowego chwytania lub zabijania, zaś nałożone na państwa obowiązki dotyczą także działań prewencyjnych (wyrok TSUE z 17 kwietnia 2018 r. w/s Puszczy Białowieskiej, C‑441/17). Ściśle określone odstępstwa (katalog wskazany w art. 16 ust. 1 dyrektywy ma charakter wyczerpujący) są dopuszczalne wyłącznie w sytuacji, kiedy nie ma innego rozwiązania, zaś przyjęty środek nie może być szkodliwy dla populacji gatunku.
Chroniony gatunek zwierzęcia podlega ochronie nie tylko w obrębie swoich wyznaczonych siedlisk — z tego, że państwo oznaczyło konkretny obszar geograficzny jako teren występowania zwierzęcia, nie oznacza, że poza jego granicami nie podlega on ochronie. Jest to szczególnie widoczne w przypadku wilków, które zajmują rozległe obszary i wędrują — nie można dyrektywy habitatowej interpretować w ten sposób, iż poza wyznaczonymi granicami można swobodnie go chwytać i zabijać. Systemu ochrony wilków nie można podważać tylko przez to, że ich naturalny zasięg rozciąga się na obszary zamieszkałe przez inny gatunek zwierzęcia jakim jest człowiek, zwłaszcza, że z obserwacji wynika, że takie interferencje są efektem zarówno osiedlania się ludzi na terenach wilczych — jak i przyzwyczajania się wilka do życia obok osiedli człowieczych.
Z tego względu TSUE stwierdził, że chwytanie chronionych gatunków zwierząt także poza ich naturalnymi siedliskami — nawet takich, które pojawiają się wśród ludzi — jest co do zasady zakazane. Natomiast poszczególne państwa mogą prowadzić odstępstwa od tej reguły, jednakże wyłącznie w ściśle określonych przypadkach, i wyłącznie wówczas, jeśli nie ma lepszego rozwiązania, zaś zastosowany środek nie ma negatywnego wpływu na populację zwierzęcia.
Zamiast komentarza: moim zdaniem to naprawdę bardzo logiczne i chyba aż się dziwię, że takie pytania też potrafią do Trybunału Sprawiedliwości wpływać.