Czy sporządzenie protokołu lustracji spółdzielni mieszkaniowej może być traktowane jako dzieło, czy jednak zawartą umowę należy traktować jako obejmującą świadczenie usług? Czy kwalifikacja przedmiotu umowy jako dzieła może wynikać z faktu, że przepisy wyraźnie mówią, że taki protokół jest dokumentem urzędowym, a przez to nie może być traktowany jako utwór? (nieprawomocny wyrok WSA w Warszawie z 29 stycznia 2020 r., VI SA/Wa 2441/19).
Orzeczenie dotyczyło skargi na decyzję NFZ, który stwierdził, że umowa o sporządzenie przez lustratora protokołu działalności i badania sprawozdania finansowego spółdzielni mieszkaniowej nie stanowi umowy o dzieło, lecz umowę zlecenia — zaś jako taka podlegała oskładkowaniu na ubezpieczenia zdrowotne.
art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. e) ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych
Obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego podlegają:
1) osoby spełniające warunki do objęcia ubezpieczeniami społecznymi lub ubezpieczeniem społecznym rolników, które są:
e) osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące zlecenia lub osobami z nimi współpracującymi,
W ocenie NFZ nie można jako dzieła traktować umowy na wykonanie określonych czynności, które w dodatku nie prowadzą do powstania indywidualnego i samoistnego dzieła, zdefiniowanego w momencie zawierania umowy. Zlecone prace wymagają od wykonawcy starannego działania i kwalifikacji — ale nie cech twórczych, które są niezbędne dla wykonania dzieła. Co więcej protokół z czynności lustracyjnych spółdzielni ma moc dokumentu urzędowego, który nie może stanowić utworu (art. 4 pkt 2 pr.aut.).
art. 93 par. 1 prawa spółdzielczego
Z czynności lustracyjnych lustrator sporządza protokół, który składa radzie i zarządowi spółdzielni. Protokół sporządzony przez lustratora ma moc dokumentu urzędowego.
Odnosząc się do wniesionej przez płatnika skargi WSA podkreślił, iż obowiązkowi opłacania składek na NFZ podlega m.in. osoba, która spełnia warunki określone w art. 6 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, która wykonuje umowę agencyjną, umowę zlecenia lub umowę o świadczenie usług — nie podlegają natomiast temu obowiązkowi umowy o dzieło (art. 627 kc).
W praktyce nierzadko spotyka się umowy mieszane („dzieło-zlecenia”), których prawidłowa ocena wymaga zbadania czy przeważają elementy pozwalające przypisać wykonawcy odpowiedzialność za rezultat — czyli warunkiem prawidłowego wykonania umowy jest osiągnięcie konkretnego, umówionego rezultatu — czy zgoła odpowiada on tylko za staranność działania, która jest wymagana przy świadczeniu usług (art. 750 kc; świadczący usługi co do zasady nie odpowiada za osiągnięcie zakładanego celu).
Tymczasem sporządzenie dokumentów związanych z działalnością spółdzielni mieszkaniowej spełnia przesłanki zakwalifikowania jej jako umowy o dzieło. Istotą umowy było osiągnięcie określonego rezultatu w postaci opracowania dokumentów spełniających oznaczone parametry. Nie ma też znaczenia, że sporządzony przez lustratora protokół jest dokumentem urzędowym — bo umowa o dzieło nie musi prowadzić do powstania utworu, wystarczy, że powstaje zmaterializowany, samodzielny byt. Efektem pracy wykonawcy nie jest kontrola działalności spółdzielni (taka usługa byłaby traktowana jako zlecenie), lecz wykonanie konkretnych i określonych materiałów, które można oceniać pod kątem wad.
Stwierdzając, że protokół lustracji spółdzielni to dzieło, WSA uchylił zaskarżoną decyzję nakazującą odprowadzenie składek na ubezpieczenie zdrowotne od zawartej umowy.