A skoro w sobotę było o psach służbowych KAS, to dziś czas na kilka akapitów o tym czy przekształcenie stosunku służbowego funkcjonariusza KAS w stosunek pracowniczy oznacza obowiązek wydania świadectwa służby? Czy jednak mamy tu do czynienia z kontynuacją zatrudnienia z mocy prawa, więc świadectwo się nie należy?
uchwała Sądu Najwyższego z 19 lutego 2020 r. (III PZP 7/19)
1. Funkcjonariusz Służby Celno-Skarbowej, którego stosunek służbowy uległ przekształceniu w stosunek pracy otrzymuje świadectwo służby zgodnie z art. 188 ust. 1 ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej w związku z art. 171 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej.
2. Obowiązek wydania świadectwa służby obciąża Skarb Państwa reprezentowany przez właściwą Izbę Administracji Skarbowej.
Uchwałę wydano w odpowiedzi na następujące zagadnienie przedstawione przez sąd odwoławczy:
– czy funkcjonariusz Służby Celno – Skarbowej, który przyjął propozycję zatrudnienia w trybie art. 171 ust. 1 pkt ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. – Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej, a skutkiem której jest przekształcenie dotychczasowego stosunku służby w stosunek pracy winien otrzymać świadectwo służby w myśl art. 188 ust. 1 ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej?
– w przypadku odpowiedzi pozytywnej czy ten obowiązek obciąża Skarb Państwa, czy też nowego pracodawcę (Izbę Administracji Skarbowej)?
Orzeczenie dotyczy kolejnej serii sporów związanych z powołaniem Krajowej Administracji Skarbowej (por. wyrok SN z 22 stycznia 2020 r., I PK 217/18) a dotyczy funkcjonariusza służby celnej, który przeszedł na etat do KAS (art. 171 ust. 1 ustawy wprowdzajacej KAS), a następnie zażądał wydania świadectwo służby — czego mu odmówiono.
art. 188 ust. 1 ustawy o KAS
Funkcjonariusz zwolniony ze służby albo którego stosunek służbowy wygasł na podstawie art. 182 pkt 2, albo wydalony ze Służby Celno-Skarbowej na podstawie prawomocnego orzeczenia kary dyscyplinarnej, otrzymuje niezwłocznie świadectwo służby.
Sąd I instancji żądanie uwzględnił: wprawdzie brak przepisu regulującego kwestię wydania świadectw służby funkcjonariuszom, którzy otrzymali propozycję zatrudnienia na umowę o pracę, jednak w celu wypełnienia powstałej luki prawnej należy odpowiednio zastosować art. 188 ust. 1 ustawy o KAS.
W apelacji od wyroku strona pozwana wskazała, iż nie doszło do zwolnienia funkcjonariusza z pracy, zaś w orzecznictwie przyjmuje się, że przekształcenie stosunku administracyjnoprawnego funkcjonariusza w stosunek pracowniczy nie oznacza obowiązku wydania decyzji o zakończeniu stosunku służbowego (uchwała NSA z 1 lipca 2019 r., I OPS 1/19) — bo przyjęcie propozycji kontynuacji zatrudnienia oznacza, że skutek przekształcenia zachodzi z mocy prawa, zaś późniejsza nowelizacja ustawy dotyczy tylko aktualnych funkcjonariuszy KAS (art. 174 ust. 10 ustawy).
art. 171 ust. 1 ustawy — przepisy wprowadzające ustawę o KAS
1. W przypadku przyjęcia propozycji zatrudnienia albo pełnienia służby, z dniem określonym w propozycji, dotychczasowy:
1) stosunek pracy na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony albo określony,
2) stosunek służby w służbie przygotowawczej albo stałej
— przekształca się odpowiednio w stosunek pracy albo służby w Służbie Celno-Skarbowej, odpowiednio na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony albo określony, mianowania do służby przygotowawczej albo służby stałej.
Sąd Najwyższy zauważył, że rozróżnić należy przekształcenie stosunku służbowego w stosunek pracy związany z utworzeniem Krajowej Administracji Skarbowej (art. 171 ust. 1 ustawy wprowadzającej KAS) od „zwykłego” przeniesienia funkcjonariusza KAS, z którym wiąże się przekształcenie stosunku służbowego w pracowniczy (art. 174 ust. 9 ustawy o KAS). Nie ma wątpliwości, że stosunek służbowy funkcjonariusza, który nie przyjął propozycji zatrudnienia, wygasa z mocy prawa — natomiast przyjmując ofertę dochodzi do powstania nowego zatrudnienia na podstawie umowy o pracę (ten skutek nie zachodzi ex lege, lecz wynika ze złożonego oświadczenia woli). Skutkiem zatrudnienia pracowniczego (rozpoczęcia pracy na etacie) zawsze jest zakończenie stosunku służbowego.
Taka koncepcja jest zgodna z zasadą swobody pracy, w myśl której nawet prawodawca nie może nakazać zawarcia umowy o pracę lub zadekretować nawiązania stosunku pracowniczego — stosunek pracy może powstać wyłącznie wskutek woli stron (art. 11 kp). Nie można takiego przekształcenia zakwalifikować jako nowacji (art. 506 kc), nie ma także podstaw do zastosowania przepisów regulujących zasady przejścia pracowników do nowego pracodawcy (art. 23(1) kp)
W konsekwencji oznacza to, że po przekształceniu stosunku służbowego funkcjonariusza KAS w stosunek pracy należy mu wydać świadectwo służby, zaś obowiązek ten wykonuje izba administracji skarbowej, bo to jej dyrektora należą obowiązki w zakresie realizacji polityki kadrowej.
Zamiast komentarza: dlaczego o tym piszę? Ano dlatego, żeby unaocznić P.T. Czytelnikom „Czasopisma” — w tym samemu sobie — jak wiele niepotrzebnego bagna jest w tworzonych, czasem na kolanie, a czasem strasznie wydumanych, przepisach prawa.