Czy odwołanie darowizny ze względu na rażącą niewdzięczność obdarowanego oznacza, że darczyńca może zerwać kontakty z obdarowanym — a następnie stwierdzić, że ta właśnie okoliczność świadczy o rażącej niewdzięczności? A przy okazji: na kim spoczywa ciężar dowodu w sprawie o odwołanie darowizny? (wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 24 czerwca 2020 r., I ACa 278/19).
Orzeczenie wydano w sprawie z powództwa o zobowiązanie obdarowanej do złożenia oświadczenia woli — przeniesienia na darczyńcę własności nieruchomości, a to wskutek odwołania darowizny ze względu na rażącą niewdzięczność pozwanej.
art. 898 par. 1 kodeksu cywilnego
Darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności.
Zaczęło się od tego, że rodzice darowali córce nieruchomość, ustanawiając równocześnie na ich rzecz nieodpłatną dożywotnią służebność mieszkania wraz z prawem do korzystania z działki i budynków, a także zobowiązała się do opieki nad nimi. Trzy lata później doszło do konfliktu: wnuczka darczyńców wyprowadziła się do swego chłopaka już na tydzień przed ślubem, czego nie potrafiła zaakceptować mocno religijna babcia — w ramach retorsji nie przyszła na ślub. Przez kilkanaście miesięcy stosunki matki z córką były raczej ochłodzone, ale później znów zaczęły się polepszać; w końcu rodzina przyjechała do babci na kilka dni; babcia uprzedziła przyjezdnych, że w okolicy przydarzyły się kradzieże, podarowała beczkę i śrutownik — aby następnie oskarżyć męża i zięcia córki o kradzież tych rzeczy i pieniędzy, zerwać kontakt z rodziną — oraz złożyć oświadczenie o odwołaniu darowizny.
Ponieważ córka odpisała, że chce i prosi o powrót do normalnych relacji, ale roszczenia uznaje za bezpodstawne — i nie zwróciła nieruchomości — matka pozwała córkę o zwrot darowizny (1/2 własności nieruchomości) ze względu na rażącą niewdzięczność.
Odnosząc się do sporu sąd stwierdził, że skoro powódka twierdzi, że odwołanie darowizny nastąpiło ze względu na rażącą niewdzięczność obdarowanej córki — kradzież i zerwanie kontaktów z matką — to musi okoliczność tę udowodnić. Dowodem, iż doszło do kradzieży nie mogą być tylko i wyłącznie stwierdzenia powódki, która nie tylko zawiadomiła organów ścigania o przestępstwie, ale przecież jest bezpośrednio zainteresowana rozstrzygnięciem sprawy; co więcej jeśli jej zdaniem złodziejami był mąż córki i jej zięć, to nie można o nic obwiniać córki.
Podobnie odwołanie darowizny ze względu na rażącą niewdzięczność nie może być spowodowane zerwaniem kontaktów przez darczyńcę. Brak dobrych relacji z córką spowodowany był decyzją matki, zatem nie może ona powołać się na tę okoliczność jako na rażącą niewdzięczność w rozumieniu art. 898 par. 1 kc.
Z tego względu sąd prawomocnie oddalił całość roszczeń matki wobec córki (nie obciążając jej jednak kosztami sprawy).