Czy przedsiębiorca, który nie wykazał spadku przychodu w maju — bo wskutek rządowego zakazu prowadzenia działalności już w kwietniu zarobił 0,00 złotych — ma prawo do świadczenia postojowego? Czy jednak wymóg spadku przychodów o 15% miesiąc do miesiąca należy rozumieć dosłownie? Czy w takim przypadku skuteczne będzie odwołanie od odmowy wypłaty świadczenia postojowego? (nieprawomocny wyrok SO w Olsztynie (wyrok z 2 września 2020 r., IV U 1195/20).
Orzeczenie wydano z odwołania przedsiębiorczyni (w branży fitness), której ZUS odmówił wypłaty świadczenia postojowego — bo stwierdził, że w dwóch kolejnych miesiącach (kwietniu i maju 2020 r.) miała przychód po 0,00 złotych, a więc nie doszło do obniżenia przychodów o co najmniej 15%.
Zdaniem kobiety to stanowisko było o tyle niesłuszne, że po ogłoszeniu stanu epidemii cała branża fitness miała odgórny normatywny zakaz prowadzenia działalności, więc trudno się dziwić, że jej przychód w kolejnych miesiącach zakazu równy był zeru.
Odnosząc się do odwołania sąd przypomniał, iż jednym z warunków ubiegania się o świadczenie postojowe było, to by przychód „w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku o świadczenie postojowe był o co najmniej 15% niższy od przychodu uzyskanego w miesiącu poprzedzającym ten miesiąc” (art. 15zq ust. 4 pkt 1 ustawy z 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19).
Tego rodzaju literalna wykładnia przepisu prowadziłaby do sprzeczności, których nie da się pogodzić z koncepcją racjonalnego ustawodawcy: z jednej strony prawo zakazuje prowadzenia działalności, co oznacza, że w określonym czasie przedsiębiorca z pewnością nie uzyska żadnego przychodu, a z drugiej nakazuje dalszy spadek przychodów. Równocześnie prawo do świadczenia postojowego zachowały te firmy, których wprowadzony przez rząd zakaz nie dotyczy, ale odczuły spadek przychodów o owe 15%.
W takim przypadku należy zastosować wykładnię funkcjonalną (celowościową), która polega na ustaleniu zamierzanego skutku (celu) wprowadzenia określonej normy prawnej. Skoro więc przesłanką wprowadzenia przepisów o świadczeniu postojowym było udzielenie pomocy publicznej przedsiębiorcom dotkniętym kryzysem gospodarczym wynikającym z lockoutu — polegającego m.in. na zakazaniu prowadzenia działalności przez firmy prowadzące określony rodzaj działalności — prawodawca zdecydował się na takie rozwiązanie dla ratowania gospodarki. Jednoznacznie oznacza to, że „świadczenie postojowe winno być przyznane dla wnioskodawczyni ze względu na ograniczenie możliwości osiągania przychodu na skutek działań ustawodawcy”.
Z tego względu sąd uwzględnił wniesione odwołanie od odmowy świadczenia postojowego i zmienił zaskarżoną decyzję, nakazując ZUS wypłatę pieniędzy.