A skoro niedawno było o tym, że uzasadnienie wyroku sądu karnego na formularzu może naruszać prawo do rzetelnego procesu, dziś czas na kilka akapitów o tym, że analogiczny pogląd sformułował Sąd Najwyższy.
wyrok Sądu Najwyższego z 11 sierpnia 2020 r. (I KA 1/20)
Rzeczą każdego sądu odwoławczego, w ramach obowiązku wynikającego z treści art. 457 § 3 kpk w zw. z art. 433 § 1 i 2 kpk, jest przeprowadzenie w konkretnej sprawie oceny, czy może sporządzić uzasadnienie swojego wyroku na formularzu UK 2 (art. 99a § 1 kpk) w taki sposób, który zagwarantuje stronie prawo do rzetelnego procesu odwoławczego a więc rzetelnego i konkretnego ustosunkowania się w toku postępowania do każdego istotnego argumentu zawartego w apelacji strony i przedstawienia takiej oceny właśnie w uzasadnieniu wyroku sądu odwoławczego.
Wyrok dotyczył apelacji od orzeczenia wojskowego sądu okręgowego, w którym uniewinniono podpułkownika od zarzutów przestępstwa z art. 157 par. 2 kk, szturchnięcie zakwalifikowano jako naruszenie nietykalności cielesnej (art. 217 par. 1 kk), ale postępowanie umorzono ze względu na znikomą szkodliwość społeczną czynu (kwestię zasadności utrzymania odrębnego sądownictwa dla pewnej grupy zawodowej, art. 646-673 kpk, pozostawiam do rozpoznania w odrębnej dyskusji, może być w komentarzach).
Dość rzec, że w sprawach podlegających orzecznictwu sądów wojskowych Sąd Najwyższy jest sądem odwoławczym od orzeczeń wydanych w I instancji (art. 655 par. 1 pkt 1 kpk), przeto uzasadnienie wyroku powinno być sporządzone na formularzu („Czy da się czytać (ze zrozumieniem) uzasadnienia wyroków sporządzonych na formularzach?”). Jednakże — stwierdzając, że zastosowanie formularza nie spełnia wymogów proceduralnych, naruszając przez to prawo do rzetelnego procesu — SN zdecydował się odstąpić od wynikającego z art. 99a kpk wymogu.
SN przypomniał, iż zgodnie z utrwalonym poglądem judykatury uzasadnienie wyroku sądu odwoławczego ma na celu także zapewnienie standardów rzetelnego procesu, który gwarantuje stronie także wskazanie podstawy rozstrzygnięcia (art. 6 ust. 1 EKPCz, art. 45 ust. 1 Konstytucji RP). W konsekwencji sąd powinien uwzględnić każdy istotny argument, zatem brak odniesienia się do argumentacji strony stanowi naruszenie standardów rzetelnego procesu. Dopiero po spełnieniu takiego warunku można pokusić się o ocenę, czy stronie zagwarantowano prawo do odwołania się od niekorzystnego orzeczenia organu I instancji; jest to szczególnie istotne w systemie prawa polskiego, które przewiduje nadzwyczajny środek zaskarżenia — kasację od prawomocnych orzeczeń, która może być oparta na naruszeniu prawa procesowego. Tak rozumiane uzasadnianie orzeczeń jest decydującym elementem prawa do rzetelnego procesu sądowego — podstawą kontroli orzeczenia przez organ wyższej instancji (wyrok TK z 16 stycznia 2006 r., SK 30/05).
Stąd też ocenie SN kurczowe trzymanie się formularzy uzasadnień wyroków odwoławczych może nie pozwolić na realizację standardów rzetelnego procesu (mało tego: wszystko wskazuje na to, że ustawodawca nie przykłada istotnej wagi dla uzasadnień wyroków, a wskazuje na to treść art. 455a kpk i art. 537a kpk). Trzeba bowiem pamiętać, że każda sprawa jest inna, więc każde uzasadnienie też powinno być odmienne, bo przecież musi odnosić się do zarzutów apelacyjnych; zarzuty te nierzadko się wykluczają i są ze sobą sprzeczne, często oderwane są od wskazanej podstawy odwoławczej, bywa też, że strona na uchybienie wskazuje dopiero w uzasadnieniu apelacji — tych wszystkich niuansów formularz uzasadnienia UK 2 omówić nie pozwala.
(Merytorycznie natomiast SN oddalił apelację, podzielając ocenę, że sprzeczka i przyłożenie przez podpitego oskarżonego dłoni do twarzy pokrzywdzonego nie spowodowało naruszenia czynności narządu ciała lub krótkotrwałego rozstroju zdrowia, co potwierdziły także dowody w postaci nagrania z monitoringu