A skoro jakiś czas temu było o tym, że krakowski WSA stwierdził, że uchwała z cyklu „gmina wolna od ideologii LGBT” nie podlega kontroli sądowoadministracyjnej, ponieważ nie wynikają z niej żadne konsekwencje prawne, dziś czas na kilka akapitów o tym, że warszawski WSA ocenił, że nie dość, że istnieje prawo pozwalające na zaskarżenie deklaracji w/s „ideologii LGBT”, to w dodatku sam akt nadaje się tylko do unieważnienia.
nieprawomocny wyrok WSA w Warszawie z 15 lipca 2020 r. (VIII SA/Wa 42/20)
Art. 18 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym upoważnia radę gminy do podejmowania działań niewładczych np. o charakterze programowym, intencyjnym, o ile działania pozostają w granicach zadań gmin przewidzianych w prawie
Orzeczenie wydano ze skargi ombudsmana na uchwałę Rady Gminy Klwów z dnia 17 czerwca 2019 r. nr VI/51/2019 w sprawie podjęcia deklaracji — „Gmina Klwów wolna od ideologii LGBT” (o treści nader podobnej do analogicznego dokumentu przyjętego przez rajców z gminy Lipinki). Zdaniem RPO uchwała m.in. wykraczała poza zakres działania gminy, naruszała zasadę legalizmu, ograniczała prawa i wolności obywatelskie, prowadziła do dyskryminacji określonej kategorii osób oraz bezprawnie ingerowała w ich godność i prywatność, a także narzucała mieszkańcom gminy określony światopogląd (usuwając z programu nauczania treści antydyskryminacyjne i edukację seksualną). Organy władzy publicznej mogą działać tylko i wyłącznie w granicach i na podstawie prawa, zatem nie mogą polegać na domniemaniu kompetencji prawotwórczych, w tym podejmować jakichkolwiek aktów normatywnych bez prawnego umocowania, zarazem uchwała zaprzecza konstytucyjnemu zakazowi dyskryminacji jednostek.
art. 6 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym
Do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów.
W pierwszym rzędzie Wojewódzki Sąd Administracyjny odniósł się do kwestii dopuszczalności skargi i doszedł do przekonania, że uchwała typu „gmina wolna od ideologii LGBT” jest aktem jednostki samorządu terytorialnego podjętym z zakresu administracji publicznej (art. 3 par. 2 pkt 6 ppsa), zatem każdy, czyj interes prawny lub uprawnienie zostało naruszone, jest uprawniony do jej zaskarżenia. Uprawnienie do wniesienia skargi na podjętą przez radę gminy uchwałę z zakresu administracji publicznej jest jedną z gwarancji realizacji demokratycznego państwa prawnego i zasady praworządności, zatem nawet gdyby nasuwały się wątpliwości, należy je rozstrzygać na korzyść ochrony prawa do sądu i innych praw obywatelskich.
art. 18 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym
Do właściwości rady gminy należą wszystkie sprawy pozostające w zakresie działania gminy, o ile ustawy nie stanowią inaczej.
Rozstrzygnąwszy, iż zaskarżenie deklaracji w/s „ideologii LGBT” jest formalnie dopuszczalne, WSA przeszedł do meritum — i stwierdził, że z zasadą praworządności każdy organ państwa może działać wyłącznie w granicach i na podstawie prawa. W przypadku uchwał stanowiących akt prawa miejscowego lub innych uchwał władczych, podstawa musi wynikać z wyraźnego dookreślonego przepisu kompetencyjnego, natomiast do wydania uchwały niewładczej wystarczającą podstawą jest art. 18 ust. 1 usg. Niezależnie od tego wszystkie podejmowane przez radę gminy uchwały (także te niewiążące) mogą dotyczyć tylko kwestii pozostających w zakresie działania gminy, czyli w sprawach publicznych niezastrzeżonych ustawami na rzecz innych organów. Nie ma przy tym oczywiście znaczenia jak rajcy nazwą taki akt — czy będzie to „rezolucja”, „stanowisko” czy też „opinia”, każdy akt prawa miejscowego podjęty przez radę gminy jest uchwałą.
Analizując treść spornej uchwały WSA nie miał wątpliwości, iż nie stanowi ona wyłącznie niewiążącego stanowiska radnych charakterze niewładczym. Uchwała zawiera dyrektywy działania skierowane do organów wykonawczych jednostek gminy („nie zgodzimy się; zrobimy wszystko aby do szkół nie miały wstępu”), czyli stanowi wytyczne w zakresie stosowania prawa, tymczasem nie istnieje norma zezwalająca radzie na interpretację przepisów lub wydawanie komukolwiek (wójtowi, burmistrzowi, dyrektorom szkół) tego rodzaju poleceń.
Deklaracji nie sposób także uznać jako realizacji wolności słowa — granice swobody wypowiedzi każdego organu wyznacza zasada legalizmu, zatem zakres tej swobody jest znacznie węższy, niż w przypadku podmiotów prywatnych. Korzystając z wolności wypowiedzi organ powinien czynić to w sposób powściągliwy, ponieważ ich wypowiedzi mogą być uznane przez podległych urzędników jako dyrektywy działania.
Uchwała naruszyła także zakaz dyskryminacji, nie da się bowiem powiedzieć, iżby jej treść odnosiła się tylko do „ideologii LGBT”, a nie odnosiła się do konkretnej grupy osób. Sformułowanie „ideologia LGBT” jest zwrotem stosowanym w debacie publicznej i odnosi się do określonych ludzi, zaś uchwała odnosi się do kontekstu społecznego danej społeczności lokalnej, która otrzymuje jasny przekaz o zagrożeniu płynącym ze strony owej grupy LGBT. Ustawa zasadnicza gwarantuje każdej jednostce (i każdej mniejszości) równość wobec prawa i nakazuje chronić ją przed dyskryminacją, zatem przedstawione stanowisko, iż „szanujemy osoby LGBT, a tylko jesteśmy przeciw „ideologii LGBT” nie uwzględnia realnego kontekstu i skutku w postaci normatywnego wykluczenia określonej grupy ludzi ze społeczności.
Co więcej uchwała stanowiła nieuprawnioną ingerencję w prawa i wolności osób nieheteronormatywnych, a to poprzez naruszenie godności i prawa do życia w zgodzie z orientacją seksualną, która — wraz z tożsamością płciową i życiem seksualnym — stanowi istotny element życia prywatnego. Art. 47 Konstytucji RP gwarantuje każdemu prawo do prawnej ochrony życia prywatnego i decydowania o życiu osobistym — natomiast wbrew zapewnieniom radnych zaskarżona uchwała ingeruje w tę sferę prywatności.
Z tego względu WSA nie miał wątpliwości: uchwała w/s deklaracji „Gmina Klwów wolna od ideologii LGBT” stanowi akt władczy, który został podjęty bez wyraźnej podstawy prawnej, zarazem jego liczne wady sprawiają, iż uchwała jest nieważna w całości.
Q.E.D.