Piątek, trzynastego… Czy błąd w imieniu oskarżonego — w akcie oskarżenia i wezwaniu na rozprawę — przez co w wyroku pojawiają się dane innej osoby (brata sprawcy zarzucanego czynu) oznacza, ze doręczenie wezwania na rozprawę było nieprawidłowe? Czy taka pomyłka może być traktowana jako pozbawienie oskarżonego prawa do obrony? (postanowienie Sądu Najwyższego z 5 listopada 2020 r., V KK 304/20).
Orzeczenie dotyczyło mężczyzny (o inicjałach P.T.) skazanego prawomocnym wyrokiem sądu I instancji na 1 rok pozbawienia wolności w zawieszeniu na 4 lata za przestępstwo określone w art. 200 par. 1 kk.
Traf jednak chciał, że P.T. miał brata (o inicjałach Pa.T.); akt oskarżenia dotyczył P.T., jednak fraza „oskarżam” w jego treści wskazywała na Pa.T., z numerem PESEL i datą urodzenia P.T. Sąd wysłał wezwanie na rozprawę wysłano do Pa.T., na adres, który P.T. podał jako korespondencyjny; na sprawie nikt się nie pojawił, zatem sąd uznał, że oskarżony się nie stawił mimo prawidłowego powiadomienia i odczytał wyjaśnienia oskarżonego, a następnie wydał wyrok — w którym jako oskarżonego wpisał Pa.T.
Wyrok się uprawomocnił, jednak w tym momencie powstały wątpliwości: kto właściwie został skazany? Sąd wyjaśnił, że oczywiście P.T., zaś nieprawidłowe imię skazanego potraktował jako oczywistą omyłkę pisarską, którą sprostował w odpowiednim trybie.
art. 105 par. 1 kodeksu postępowania karnego
Oczywiste omyłki pisarskie i rachunkowe oraz w obliczeniu terminów w orzeczeniu lub zarządzeniu albo w ich uzasadnieniu można sprostować w każdym czasie.
Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich w sprawie doszło do nieprawidłowości w doręczeniu pism sądowych, czego skutkiem było prowadzenie rozprawy pod nieobecność oskarżonego, zatem wniósł stosowną kasację do SN.
art. 117 par. 1-2 kodeksu postępowania karnego
§ 1. Uprawnionego do wzięcia udziału w czynności procesowej zawiadamia się o jej czasie i miejscu, chyba że ustawa stanowi inaczej.
§ 2. Czynności nie przeprowadza się, jeżeli osoba uprawniona nie stawiła się, a brak dowodu, że została o niej powiadomiona, oraz jeżeli zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że niestawiennictwo wynikło z powodu przeszkód żywiołowych lub innych wyjątkowych przyczyn, a także wtedy, gdy osoba ta usprawiedliwiła należycie niestawiennictwo i wnosi o nieprzeprowadzanie czynności bez jej obecności, chyba że ustawa stanowi inaczej.
Sąd Najwyższy podzielił te zarzuty: sąd może stwierdzić prawidłowość doręczenia tylko wówczas, jeśli jego treść zawiera prawidłowe dane personalne (imię i nazwisko) oskarżonego. Błędne określenie tożsamości oskarżonego w zawiadomieniu oznacza, że dotyczy ono całkowicie innej osoby (wyrok SN z 6 czerwca 2013 r., III KK 166/13) — zaś na ocenę takiej wady nie ma wpływu fakt, że pismo wysłano do brata oskarżonego.
Nieprawidłowe doręczenie wezwania na rozprawę oznacza nie tylko naruszenie prawa do udziału oskarżonego w rozprawie (art. 374 par. 1 kpk), ale też pozbawienie go prawa do obrony (art. 6 kpk), co mogło mieć wpływ na treść wyroku, w którym uznano go winnym zarzucanego przestępstwa.
Z tego względu SN uchylił zaskarżone orzeczenie i zwrócił sprawę do rozpoznania w pierwszej instancji.