Czy dopuszczalne jest dwukrotne skazanie za ten sam czyn — za każdym razem kwalifikowany jako inne przestępstwo? Czy jednak podstawienie innego paragrafu nie ma wpływu na ocenę, iż sprawa jest res iudicata, a więc sprawcy nie można jeszcze raz ścigać za to samo? (wyrok Sądu Najwyższego z 2 grudnia 2020 r., II KK 349/20).
Sprawa dotyczyła kierowcy, który — złapany na prowadzeniu auta bez dokumentów (art. 95 kw) — podpisał się na mandacie imieniem i nazwiskiem innej osoby, co zostało zakwalifikowane jako fałszerstwo dokumentów. Prawomocnym wyrokiem nakazowym sąd uznał sprawcę winnym przestępstwa określonego w art. 270 par. 1 kk i ukarał go grzywną w wysokości 2 tys. złotych.
Kasację od wyroku wniósł Prokurator Generalny, który zauważył, że mężczyzna był już wcześniej skazany innym wyrokiem zaocznym za podanie na mandacie danych osobowych innej osoby, przy czym wówczas jego działanie zakwalifikowano jako tworzenie fałszywych dowodów w celu ścigania niewinnej osoby (art. 235 kk, por. „Czy podanie się za inną osobę w celu uniknięcia ukarania mandatem jest przestępstwem fałszowania dowodów przeciwko niewinnej osobie?”), za co skazano go na karę ograniczenia wolności — z naruszeniem art. 17 par. 1 pkt 7 kpk.
art. 17 par. 1 kodeksu postępowania karnego
Nie wszczyna się postępowania, a wszczęte umarza, gdy:
7) postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby zostało prawomocnie zakończone albo wcześniej wszczęte toczy się;
Sąd Najwyższy podzielił te argumenty: dwukrotne skazanie za ten sam czyn jest niedopuszczalne, albowiem stanowi naruszenie zasady res iudicata. Zaskarżone orzeczenie wydano w momencie, kiedy w obrocie prawnym istniał już wcześniejszy prawomocny wyrok zaoczny. Nie ma przy tym znaczenia, że różne sądy zakwalifikowały działania oskarżonego jako różne przestępstwa — niewątpliwie obie sprawy dotyczyły tej samej osoby i tego samego zdarzenia, zatem ponowne skazanie oznaczało naruszenie powagi rzeczy osądzonej (por. „Czy wcześniejsze skazanie za takie same czyny popełnione w tym samym czasie oznacza res iudicata?”).
art. 439 par. 1 pkt 8 kodeksu postępowania karnego
Niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów oraz wpływu uchybienia na treść orzeczenia sąd odwoławczy na posiedzeniu uchyla zaskarżone orzeczenie, jeżeli:
8) zostało wydane pomimo to, że postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby zostało już prawomocnie zakończone;
Uchybienie takie stanowi bezwzględną przyczynę odwoławczą, zatem SN nie pozostało nic innego jak uchylić wyrok i umorzyć postępowanie.