Po jakim czasie odszkodowanie za bezumowne korzystanie z lokalu mieszkalnego jest świadczeniem okresowym, a więc przedawnia się po 3 latach? Czy roszczenia dotyczące dostarczania do takiego mieszkania mediów można potraktować jako odszkodowanie uzupełniające? Jaki jest okres przedawnienia takich należności? (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 27 lutego 2020 r., VI ACa 80/19).
Orzeczenie dotyczyło wniesionego przez gminę powództwa o odszkodowanie za bezumowne korzystanie z lokalu mieszkalnego. Zadaniem gminy umowa o najem lokalu została wypowiedziana w 1995 r., w 2007 r. sąd nakazał opróżnienie i opuszczenie lokalu, jednak pozwany nadal w nim mieszkał; wynikające z tego roszczenia obejmowały należności za lata 2003-2012.
art. 18 ust. 1-2 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie kodeksu cywilnego
1. Osoby zajmujące lokal bez tytułu prawnego są obowiązane do dnia opróżnienia lokalu co miesiąc uiszczać odszkodowanie.
2. Odszkodowanie, o którym mowa w ust. 1, odpowiada wysokości czynszu, jaki właściciel mógłby otrzymać z tytułu najmu lokalu. Jeżeli odszkodowanie nie pokrywa poniesionych strat, właściciel może żądać od osoby, o której mowa w ust. 1, odszkodowania uzupełniającego.
Sąd wydał nakaz zapłaty; w sprzeciwie pozwany przyznał, że zajmował mieszkanie bez tytułu prawnego, jednak wyprowadził się już w 2008 r., wcześniejsze roszczenia są już przedawnione, zaś nigdy nie doszło do skutecznego uznania długu.
W replice na sprzeciw gmina cofnęła częściowo pozew, ograniczając powództwo do odszkodowania obejmującego opłaty za media oraz odsetek od tej kwoty.
Sąd I instancji powództwo oddalił w całości. Osoba zajmująca lokal komunalny bez tytułu prawnego ma obowiązek uiszczać odszkodowanie, którego wysokość powinna odpowiadać kwocie czynszu. Jednak wynikające z tego roszczenia, jako dotyczące świadczeń okresowych, ulegają przedawnieniu po upływie 3 lat — skoro więc gmina wniosła sprawę o zapłatę w 2013 r., to całość zadłużenia (odszkodowanie, opłaty za media, odsetki) jest już przedawniona.
art. 118 kodeksu cywilnego
Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej — trzy lata. Jednakże koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata.
Jako bezzasadny uznano przy tym argument, iż doszło do uznania długu, którego skutkiem jest przerwanie biegu przedawnienia (art. 123 par. 1 pkt 1 kc): gmina powołała się na protokół kontroli, który nie dość, że podpisała inna osoba (użytkownik lokalu), to w dodatku nie jest nawet dokumentem prywatnym, zatem nie może być traktowane jako oświadczenie woli pozwanego.
W apelacji od wyroku gmina wskazała, że w orzecznictwie nie budzi wątpliwości, iż należności z tytułu opłat za media, które nie były wliczane do odszkodowania za zajmowanie lokalu, stanowią odszkodowanie uzupełniające w rozumieniu art. 18 ust. 2 ustawy, a więc nie są świadczeniem okresowym, do którego można stosować 3-letni okres przedawnienia.
Sąd odwoławczy co do zasady zgodził się z tymi argumentami: nie będące odszkodowaniem „za czynsz” roszczenia właściciela mieszkania wobec osoby zajmującej lokal bez tytułu prawnego (a stanowiące odszkodowanie uzupełniające) nie są świadczeniem okresowym, zatem dotyczy ich „zwykły” termin przedawnienia. Dotyczy to także należności za media, których gmina nie łączyła z czynszem (wykazywała je odrębnie).
Nie oznacza to jednak, iżby zarzut przedawnienia był nietrafny. Sęk bowiem w tym, że początkowo gmina dochodziła zapłaty odszkodowania w miejsce czynszu, zaś w toku postępowania (po sprzeciwie od nakazu zapłaty) zmodyfikowała treść żądania — zamiast odszkodowania „za czynsz” dochodzono już odszkodowania uzupełniającego. W konsekwencji należy przyjąć, że strona powodowa wystąpiła z całkowicie nowym żądaniem, ale uczyniła to przeszło 10 lat po wymagalności tych należności — w chwili, kiedy roszczenia te były już przedawnione (a nie ma wątpliwości, że przerwanie biegu przedawnienia nie nastąpiło w chwili wniesienia pierwotnego pozwu).
Finalnie całość roszczeń gminy z tytułu bezumownego zajmowania mieszkania została prawomocnie oddalona.