Czy nienabicie na kasę fiskalną bardzo drobnej kwotowo transakcji może być traktowane jako czyn znikomo szkodliwy społecznie? Jeśli sprzedawcy zdarzyło się to nie pierwszy raz? Czy powszechność praktyki wyklucza zakwalifikowanie czynu jako znikomie szkodliwego? (wyrok Sądu Najwyższego z 2 grudnia 2020 r., II KK 249/20).
Orzeczenie dotyczyło sprzedawczyni w kiosku, która w 2008 r. nie nabiła transakcji (usługi ksera o wartości 30 groszy) na kasę fiskalną, co spowodowało uszczuplenie podatkowe (w wysokości 5 groszy), za co została prawomocnie skazana na karę grzywny w wysokości 130 złotych.
art. 62 par. 4 kodeksu karnego skarbowego
Karze [grzywny do 180 stawek dziennych] podlega także ten, kto wbrew przepisom ustawy dokona sprzedaży z pominięciem kasy rejestrującej albo nie wyda dokumentu z kasy rejestrującej, stwierdzającego dokonanie sprzedaży.
Nie uznano przy tym argumentów obwinionej, która powoływała się na znikomą szkodliwość społeczną czynu, ponieważ sąd stwierdził, że ani wartość sprzedaży, ani wysokość uszczuplenia podatkowego nie należą do ustawowych znamion czynu, więc niskie kwoty nie są przesłanką do zastosowania art. 1 par. 2 kks. Co więcej niewydawanie paragonów jest w handlu tak nagminną praktyką — już wcześniej przytrafiało się to sprzedawczyni — że nie można uznać, iż nie doszło do wykroczenia skarbowego.
art. 1 par. 2 kodeksu karnego skarbowego
Nie jest przestępstwem skarbowym lub wykroczeniem skarbowym czyn zabroniony, którego społeczna szkodliwość jest znikoma.
Oceniając wniesioną przez Prokuratora Generalnego kasację Sąd Najwyższy przypomniał, iż kryteriami oceny szkodliwości społecznej czynu stanowiącego wykroczenie lub przestępstwo skarbowe są m.in. rodzaj i charakter zagrożonego lub naruszonego dobra, wysokość uszczuplonej lub narażonej na uszczuplenie należności publicznoprawnej, sposób, a także motywacja sprawcy (art. 53 par. 7 kks). Do przesłanek tych nie zalicza się natomiast okoliczności dotyczących sprawcy wykroczenia, m.in. takie jak dotychczasowy tryb życia, wiek, karalność — są to okoliczności wpływające na wymiar kary, ale nie na ocenę stopnia szkodliwości społecznej czynu.
W konsekwencji oznacza to, że ani powszechność procederu w życiu codziennym, ani fakt, że obwiniona już wcześniej została nie raz przyłapana na nienabijaniu nie przekładają się na zwiększenie szkodliwości społecznej czynu.
Błędnie też oceniono, iż znikoma wysokość uszczuplenia podatkowego nie może przełożyć się na uznanie, iż nienabicie drobnej transakcji na kasę fiskalną nie stanowi wykroczenia skarbowego. Przedmiotem ochrony art. 62 kks jest publiczny interes fiskalny, zatem im wyższa wartość niezarejestrowanej sprzedaży, tym większe uszczuplenie — a jeśli sąd miał wątpliwości, to powinien sprawdzić w kodeksie.
Z tego względu SN zdecydował o uchyleniu zaskarżonego wyroku, a ponieważ wykroczenie było już dawno przedawnione — postępowanie podlegało umorzeniu.
Zamiast komentarza niechaj posłuży zbitka liczb: 30 groszy i 5 groszy w 2008 r., prawomocny wyrok w 2009 r. — wyrok Sądu Najwyższego w 2020 r. Q.E.D.