Czy zmiana definicji pojazdu ma wpływ na możliwość zarejestrowania używanej maszyny kupionej z drugiej ręki? Czy pojazd raz zakwalifikowany do określonej kategorii będzie jest do niej przypisany na zawsze? Czy kupujący używany motorower może się obudzić z ręką w nocniku — bo się okazuje, że jednak posiada czterokołowiec lekki? (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 24 lutego 2021 r., I OSK 3506/18).
Sprawa dotyczyła złożonego wniosku o zarejestrowanie zakupionego z drugiej ręki motoroweru, do którego nabywca dołączył wydane przez diagnostę zaświadczenie. Wydział komunikacji dokonał rejestracji czasowej, jednak w toku dalszej procedury dokonano sprawdzenia pojazdu w portalu Instytutu Transportu Samochodowego i okazało się, że jest to „pojazd samochodowy inny — czterokołowiec lekki L6e”. Urząd poprosił stację diagnostyczną o wyjaśnienie rozbieżności, w odpowiedzi diagnosta przesłał sprostowanie zaświadczenia, w którym potwierdził rzeczywisty status pojazdu — w konsekwencji czego wydano decyzję odmawiającą rejestracji maszyny.
definicja motoroweru do stycznia 2013 r.
pojazd jednośladowy lub dwuśladowy zaopatrzony w silnik spalinowy o pojemności skokowej nieprzekraczającej 50 cm3, którego konstrukcja ogranicza prędkość jazdy do 45 km/h;
Zdaniem nabywcy pojazd był od 10 lat zarejestrowany w Polsce jako motorower, kupując go nie było podstaw przypuszczać, że dokumenty opisują stan sprzeczny z prawem, zwłaszcza, że w CEPiK-u widnieją takie same pojazdy zarejestrowane jako motorower. Wskutek odmowy nie jest w stanie korzystać ze swojej własności, bo na czterokołowiec lekki L6e wymagane jest prawo jazdy kategorii AM, którego mężczyzna nigdy nie dostanie ze względu na zły stan zdrowia i kiepski wzrok.
definicja motoroweru (art. 2 pkt 46 pord)
pojazd dwu- lub trójkołowy zaopatrzony w silnik spalinowy o pojemności skokowej nieprzekraczającej 50 cm3 lub w silnik elektryczny o mocy nie większej niż 4 kW, którego konstrukcja ogranicza prędkość jazdy do 45 km/h;
(Dla jasności: problem wziął się z tego, że ustawa o kierujących pojazdami nie tylko zmieniła definicję motoroweru — wcześniej takie pojazdy rzeczywiście były rejestrowane do stycznia 2013 r. jako motorowery — ale też wprowadziła wymóg posiadania uprawnień na czterokołowiec lekki; natomiast osoba, która ukończyła 18 lat przed wejściem w życie ustawy jest uprawniona do kierowania motorowerem bez jakichkolwiek dokumentów. Jak się okazuje późniejsze przeniesienie własności maszyny powoduje zmianę kwalifikacji.)
art. 2 pkt 42c pord (obowiązuje od 13 stycznia 2013 r.)
czterokołowiec lekki — czterokołowiec, którego masa własna nie przekracza 350 kg i konstrukcja ogranicza prędkość jazdy do 45 km/h;
Wojewódzki Sąd Administracyjny nie podzielił tych argumentów: warunkiem rejestracji pojazdu jest prawidłowe określenie jego kategorii. Niezależnie od tego, że przed 2013 r. tego rodzaju pojazdy odpowiadały definicji motoroweru i w taki też sposób pojazd był rejestrowany wcześniej, w świetle obowiązującego prawa nie ma podstaw do ponownej rejestracji jako motorower — nie ma też przepisów przejściowych, które nakazywałyby stosowanie poprzedniej definicji do pojazdów wyprodukowanych wcześniej (wyrok WSA w Gliwicach z 8 czerwca 2018 r., II SA/Gl 1105/17).
W skardze kasacyjnej mężczyzna powołał się na to, że w momencie składania wniosku pojazd był zarejestrowany jako motorower, zatem zmiana stanu prawnego i wynikającej z niej kwalifikacji czterokołowców powinna być przeanalizowana z punktu widzenia ochrony praw nabytych, zwłaszcza, że w istocie nie chodziło o rejestrację pojazdu lecz zmianę właściciela już zarejestrowanego pojazdu.
Naczelny Sąd Administracyjny przypomniał, że co do zasady rejestracja pojazdu następuje na podstawie dowodu własności i dowodu rejestracyjnego, jeśli pojazd był już zarejestrowany (art. 72 ust. 1 pord), natomiast w przypadku sprzedaży należy przekazać nowemu właścicielowi dowód rejestracyjny i kartę pojazdu (art. 78 ust. 1 pord). Jednakże w przypadku niezgodności stanu faktycznego z dokumentami pojazdu należy stosować klasyfikację pojazdów określoną w rozporządzeniu w/s szczegółowych czynności organów w sprawach związanych z dopuszczeniem pojazdu do ruchu oraz wzorów dokumentów w tych sprawach (Dz.U. z 2019 r. poz. 2130), która stanowi dokument źródłowy „do ustalenia rodzaju i przeznaczenia pojazdu w przypadku, gdy nie jest to możliwe na podstawie przedstawionych do rejestracji pojazdu dokumentów lub gdy zastosowano w nich inną klasyfikację lub inne nazewnictwo”.
Jako bezzasadny uznano zarzut naruszenia praw nabytych wskutek zmiany stanu prawnego: zmiana kwalifikacji pojazdu nie może dotykać aktualnych właścicieli motorowerów, które de iure stają się czterokołowcami lekkimi — ochronie podlegają skutecznie nabyte prawa właścicieli, którzy zarejestrowali je pod poprzednim stanem prawnym — ale ochrona praw nabytych nie dotyczy osób, które kupiły rzekomy motorower później.
Wskazywane przez skarżącego okoliczności kilkukrotnej rejestracji przedmiotowego pojazdu jako motorower, niezależnie od tego, że słusznie mogą rodzić u skarżącego poczucie braku zaufania do działań administracji publicznej, nie mogą jednak mieć wpływu na prawidłową klasyfikację dokonaną przez organy w kontrolowanym postępowaniu.
Wniosku o rejestrację pojazdu wbrew jego kategorii nie można motywować brakiem uprawnień do kierowania czterokołowcem — okoliczność ta jest całkowicie irrelewantna dla sporu o zmianę definicji, wskutek której motorower jest klasyfikowany jako czterokołowiec lekki.
PS oczywiście wyrok jest dziwny, a nawet niedorzeczny, ponieważ rzecz jasna pojazd powinno się klasyfikować według jego homologacji, która z pewnością się nie zmieniła. Dziwnie, że NSA wyciągnął takie wnioski na podstawie przepisu, zgodnie z którym „wpisy w dowodach rejestracyjnych dokonane na podstawie przepisów dotychczasowych zachowują swoją ważność” (par. 15 rozporządzenia w/s szczegółowych czynności organów w sprawach związanych z dopuszczeniem pojazdu do ruchu) — rzecz w tym, że tutaj fraza „przepisy dotychczasowe” odnosi się do 2003 r. i daty wejścia w życie rozporządzenia, trudno zaś na tej podstawie wnioskować jak oceniać zmianę klasyfikacji na przyszłość.