Czy sklep internetowy, który prezentuje sprzedawane towary na zdjęciach otrzymanych od dystrybutora (hurtownika) — całkowicie w dobrej wierze, nie mając świadomości, że prawa do fotografii mogą przysługiwać innej osobie — może ponosić odpowiedzialność za naruszenie praw autorskich? Czy odpowiedzialność za naruszenie praw twórcy wyklucza brak zawinienia?
nieprawomocny wyrok SO w Szczecinie z 15 stycznia 2021 r. (VIII GC 48/18)
To na podmiocie, który korzysta z cudzego utworu, spoczywa co do zasady ciężar wykazania, że korzystanie przez niego z tego utworu jest zgodne z prawem — a zatem bądź, że nabył prawa autorskie do danego utworu, bądź też, że uprawniony podmiot udzielił mu stosownej licencji na korzystanie z utworu.
Sprawa dotyczyła odpowiedzialności przedsiębiorcy za wykorzystywanie wykonanych przez konkurencyjną firmę fotografii sprzedawanych towarów (porcelany) dla własnych celów reklamowych. Strona powodowa wyceniła odszkodowanie za 127 zdjęć na 114,3 tys. złotych (dwukrotność stawek wynikających z tabel ZPAF).
Zdaniem pozwanego roszczenia były o tyle bezzasadne, że pliki zostały pobrane za zgodą hurtowni, która dostarcza też towar do dalszej sprzedaży, z jej strony internetowej (w toku procesu nieco zmienił zdanie i zarzucał, że przedstawione jako dowód zrzuty ekranu zostały spreparowane).
Strona powodowa replikowała, że nikomu nie sprzedała praw do zdjęć, ani też nie udzieliła żadnej licencji na rozpowszechnianie, przeto wykorzystywanie zdjęć w marketingu towaru naruszało prawa autorskie.
Odnosząc się do sporu sąd przypomniał, iż odpowiedzialność za naruszenie autorskich praw majątkowych wynikająca z art. 79 pr.aut. jest niezależna od winy, zatem wynika z samego naruszenia, które doprowadziło do powstania szkody. Oznacza to, że nawet wykazując, iż do naruszenia doszło bez zamiaru lub choćby świadomości — ponieważ zdjęcia otrzymał od hurtownika — pozwany nie mógł zwolnić się od odpowiedzialności. Okoliczność taka ma natomiast wpływ na ocenę stopnia zawinienia (przekłada się na rozmiar odszkodowania).
Sporne zdjęcia niewątpliwie są utworami (por. „Czy zdjęcie typu packshot jest utworem?”), zostały wykonane przez pracownika powodów i trafiły na stronę ich sklepu. Nie ma także wątpliwości, że to hurtownia rozsyłała do swych klientów materiały promocyjne, wśród których znajdowały się sporne ujęcia — co oznacza, że pozwany wykorzystywał zdjęcia, do których nie przysługiwały mu prawa. Oznacza to, że pozwany nie sprostał ciężarowi dowodu, iż korzystał z cudzej twórczości na podstawie umowy licencyjnej lub nabył prawa do utworów w zakresie niezbędnym dla korzystania we własnych celach marketingowych. Nie przedstawił także żadnych dowodów podważający wiarygodność zrzutów ekranu prezentujących sporne zdjęcia w jego e-sklepie.
Wskutek rozpowszechnienia fotografii towarów doszło do naruszenia monopolu autorskiego, który obejmuje zarówno wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji, a także otrzymywania wynagrodzenia za korzystanie z utworu. Działania pozwanego nie można usprawiedliwiać okolicznościami stanowiącymi dozwolony użytek, a to choćby dlatego, iż instytucja ta „nie obejmuje sytuacji, w których korzystanie z cudzej twórczości ma na celu osiąganie korzyści materialnych, bowiem wówczas potrzebne jest uzyskanie zgody” (ten pogląd sąd oparł na wyroku SN z 19 września 1975 r., I CR 312/75 — no cóż, być może takie były przepisy w ustawie z 1952 r., dziś zgodzić się z tą opinią nie sposób).
W konsekwencji sąd stwierdził, że wykorzystywanie zdjęć produktów otrzymanych od dystrybutora prowadziło do naruszenia praw autorskich strony powodowej, zatem jej roszczenia są usprawiedliwione co do zasady, zatem istnieją przesłanki do wydania wyroku wstępnego (za sentencją: sąd „uznaje roszczenie powodów za usprawiedliwione co do zasady”).