Praca zdalna w kodeksie pracy? Truizmem będzie powiedzieć, że coś, o czym mówiło się od dawna — i czego namiastką była telepraca — zaczęła dziać się na naszych oczach przeszło rok temu, truizmem też będzie dodać, że wreszcie prawodawca zauważył, że aktualnie obowiązująca proteza koronalegislacyjna na dłuższą metę nie da rady (por. „Zdalna praca podczas izolacji domowej”). Stąd dziś w serwisie internetowym RCL pojawił się projekt przepisów, w myśl których w kodeksie pracy ma pojawić się praca zdalna (projekt ustawy o zmianie ustawy — Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw).
A mianowicie, w pewnym skrócie:
- przepisy o pracy zdalnej zastąpić mają obowiązujące (lecz rzadko stosowane) regulacje pozwalające wykonywać pracę w warunkach telepracy — projekt przewiduje uchylenie art. 67(5)-67(17) kp;
- zgodnie z definicją pracy zdalnej ma być to praca wykonywana przez pracownika w miejscu uzgodnionym z pracodawcą, którym może być mieszkanie pracownika, zaś do jej wykonywania mogą być używane środki bezpośredniego porozumiewania się na odległość;
art. 67(18) kodeksu pracy (projekt)
Praca może być wykonywana całkowicie lub częściowo w miejscu wskazanym przez pracownika i uzgodnionym z pracodawcą, w tym w miejscu zamieszkania pracownika, w szczególności z wykorzystaniem środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość (praca zdalna).
- uprzedzając pytania: czy praca zdalna oznacza, że można pojechać w Bieszczady i mieć na wszystko wywalone? odpowiedź brzmi: tak, pod warunkiem, że takie warunki określono z pracodawcą — a jeśli po prostu napisano, że „w mieszkaniu” pracownika, to nic nie stoi na przeszkodzie kupić chałupę w górach i tam zamieszkać;
- co do zasady pracownik może świadczyć pracę zdalną wyłącznie po uzgodnieniu jej warunków z pracodawcą, przy czym nowelizacja przewiduje zarówno możliwość podpisania umowy na pracę zdalną, jak i wprowadzenia takiej zmiany w czasie trwania umowy o pracę, zaś taka zmiana warunków pracy nie będzie wymagała zachowania formy pisemnej (takie uzgodnienie może być dokonane „elektronicznie”);
- przejście na pracę zdalną w czasie trwania stosunku pracy będzie „warunkowe” — każda ze stron będzie mogła, w ciągu 3 miesięcy od wprowadzenia zmian wystąpić z „wiążącym wnioskiem” o przywrócenie poprzednich warunków (art. 67(22) kp); natomiast taki pracownik musi mieć zawsze możliwość swobodnego przyjścia i przebywania na terenie zakładu pracy (art. 67(30) kp);
- w wyjątkowych przypadkach pracodawca będzie mógł jednostronnie polecić zdalne wykonywanie pracy: po wprowadzeniu stanu nadzwyczajnego lub jednego ze stanów epidemicznych (oraz w ciągu 3 miesięcy po ich odwołaniu), a także jeśli jest to niezbędne dla zapewnienia pracownikowi warunków BHP — pod warunkiem jednak, że pracownik oświadczy, że jego warunki „lokalowe i techniczne” pozwalają mu na wykonywanie pracy zdalnej;
- ciekawostka: nowelizacja przewiduje także możliwość „okazjonalnego” wykonywania pracy zdalnej, przez nie więcej niż 12 dni w roku, na złożony przez pracownika wniosek (który powinien być „w miarę możliwości” uwzględniony);
art. 67(33) § 1 kodeksu pracy (projekt)
Praca zdalna może być wykonywana okazjonalnie, na wniosek pracownika złożony w postaci papierowej lub elektronicznej, w wymiarze nieprzekraczającym 12 dni w roku kalendarzowym.
- pracodawca powinien określić zasady wykonywania pracy zdalnej w porozumieniu zawartym ze związkami zawodowymi, a jeśli organizacja związkowa u pracodawcy nie działa, może ustalić je w regulaminie skonsultowanym z przedstawicielami pracowników (art. 67(20) kp);
- obowiązkiem pracodawcy będzie dostarczyć zdalnemu pracownikowi materiały i narzędzia pracy, a także pokryć koszty związane z ich używaniem; praca na sprzęcie stanowiącym własność pracownika jest dopuszczalna, jednak w takim przypadku pracodawca będzie miał obowiązek zwrotu poniesionych wydatków (ryczałtem); co do zasady pracodawca odpowiada także za BHP pracownika zdalnego (art. 67(31) kp);
- skoro mowa o pracy zdalnej — projekt przewiduje, że wszelkie informacje będą przesyłane za pomocą środków bezpośredniego porozumiewania się, lub też w inny sposób, który został uzgodniony z pracodawcą;
- pracodawca ma ustawowe prawo kontroli wykonywania pracy w miejscu jej wykonywania — czyli także w mieszkaniu pracownika, jeśli tak określono w umowie — jednakże wyłącznie w godzinach pracy pracownika, w sposób dostosowany do miejsca i charakteru pracy zdalnej, z poszanowaniem prywatności pracownika;
- od kiedy praca zdalna ma się pojawić w kodeksie pracy? trudno powiedzieć, bo projekt przewiduje dość specyficzne vacatio legis — ustawa ma wejść w życie po upływie 3 miesięcy od dnia odwołania stanu epidemii lub stanu zagrożenia epidemicznego ogłoszonego w związku z pandemią SARS-CoV-2;
- jak wprowadzenie przepisów o pracy zdalnej przełoży się na pracę dziś wykonywaną w warunkach telepracy? Tu regulacja różnicuje sytuację w zależności od podstawy telepracy — jeśli telepraca jest wykonywana na wniosek pracownika, ustalenia będą obowiązywały tylko przez 6 miesięcy od wejścia w życie nowelizacji (art. 4 ust. 2 ustawy), podobnie tylko przez pół roku obowiązywać mają aktualnie obowiązujące porozumienia i regulaminy (art. 4 ust. 1 ustawy)