W wydanym dziś wyroku TSUE stwierdził, że udostępnianie — każdemu, jak leci — danych o punktach karnych uzbieranych przez kierowców za naruszenie zasad ruchu drogowego jest sprzeczne z przepisami o ochronie danych osobowych.
wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE z 22 czerwca 2021 r. w/s Latvijas Republikas Saeima (C-439/19)
1) Art. 10 RODO ma zastosowanie do przetwarzania danych osobowych dotyczących punktów karnych nakładanych na kierowców pojazdów za wykroczenia drogowe.
2) RODO sprzeciwia się przepisom krajowym, które nakładają na organ publiczny prowadzący rejestr, w którym wpisywane są punkty karne nakładane na kierowców pojazdów za wykroczenia drogowe, obowiązek publicznego ujawniania tych danych, nie przewidują zaś obowiązku wykazania przez osobę żądającą dostępu szczególnego interesu w ich uzyskaniu.
3) RODO sprzeciwia się przepisom krajowym, które zezwalają organowi publicznemu prowadzącemu rejestr, w którym wpisywane są punkty karne nakładane na kierowców pojazdów za wykroczenia drogowe, na ujawnianie tych danych podmiotom gospodarczym w celu ponownego wykorzystania.
4) Zasadę pierwszeństwa prawa Unii należy interpretować w ten sposób, że sprzeciwia się ona temu, by trybunał konstytucyjny państwa członkowskiego, do którego wniesiono skargę na ustawodawstwo krajowe, które w świetle orzeczenia Trybunału wydanego w przedmiocie wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym okazuje się niezgodne z prawem Unii, postanowił w oparciu o zasadę pewności prawa, że skutki prawne tego ustawodawstwa zostaną utrzymane do dnia ogłoszenia przez ten sąd wyroku, którym ostatecznie rozstrzygnie on tę skargę konstytucyjną.
Sprawa dotyczyła przepisu łotewskiego prawa przewidującego publiczną dostępność informacji o punktach karnych za naruszenie przepisów ruchu drogowego — każdej zainteresowanej osobie, bez konieczności wykazania szczególnego interesu — a to w celu poprawy bezpieczeństwa na łotewskich drogach. Zdaniem jednego z kierowców oznaczało to naruszenie przepisów o ochronie danych osobowych, zatem wniósł skargę do łotewskiego Trybunału Konstytucyjnego, który zdecydował się przedstawić zagadnienie pod rozwagę TSUE.
art. 10 rozporządzenia 2016/679 o ochronie danych osobowych
Przetwarzania danych osobowych dotyczących wyroków skazujących oraz czynów zabronionych lub powiązanych środków bezpieczeństwa na podstawie art. 6 ust. 1 wolno dokonywać wyłącznie pod nadzorem władz publicznych lub jeżeli przetwarzanie jest dozwolone prawem Unii lub prawem państwa członkowskiego przewidującymi odpowiednie zabezpieczenia praw i wolności osób, których dane dotyczą. Wszelkie kompletne rejestry wyroków skazujących są prowadzone wyłącznie pod nadzorem władz publicznych.
W swym wyroku TSUE ocenił, że udostępnianie informacji o zebranych punktach karnych stanowi przetwarzanie danych osobowych dotyczących wyroków skazujących i czynów zabronionych, zatem ze względu na swą wrażliwość znajdują się pod szczególną ochroną; nie można przy tym takiego przetwarzania traktować jako związanego z prowadzeniem spraw karnych przez właściwy organ, ponieważ urząd (CSDD, „dyrekcja bezpieczeństwa drogowego”) nie jest organem prowadzącym sprawy karne. Przeszkodą dla stosowania art. 10 RODO nie jest natomiast administracyjny charakter odpowiedzialności kierowcy za wykroczenia drogowe.
Poprawę bezpieczeństwa na drogach można traktować jako cel realizowany w interesie publicznym (art. 6 ust. 1 lit. e RODO) — jednakże nie sposób przyjąć jaki związek z ową poprawą bezpieczeństwa ma udostępnianie punktów karnych. Powszechna dostępność informacji o punktach karnych może stygmatyzować człowieka i prowadzić do społecznej dezaprobaty, zatem stanowi istotną ingerencję w prawo do poszanowania życia prywatnego. Z tego samego względu niedopuszczalne jest przekazywanie danych zewnętrznym odbiorcom, w celu ponownego wykorzystywania i publicznego ujawniania.
Wcale nie na marginesie TSUE stwierdził, że zasada pierwszeństwa unijnego prawa oznacza, iż krajowy trybunał konstytucyjny orzekając co do konstytucyjności zakwestionowanej przez Trybunał Sprawiedliwości normy nie może orzec, iż skutki orzeczenia będą dotyczyły tylko „w przód” (por. art. 190 ust. 3 Konstytucji RP; z uzasadnienia wyroku wynika, iż łotewski trybunał miał taki plan ze względu na „dużą liczbę stosunków prawnych, na które oddziałuje uregulowanie krajowe”). Orzeczenie TSUE wyjaśnia i precyzuje wykładnię przepisu od chwili wejścia w życie — TSUE może wyjątkowo ograniczyć moc wsteczną swych wyroków, jeśli jest to podyktowane ryzykiem poważnych konsekwencji — zaś „zgodnie z zasadą pierwszeństwa prawa Unii nie można bowiem dopuścić, by przepisy prawa krajowego, nawet rangi konstytucyjnej, naruszały jedność i skuteczność tego prawa”. (Nb. zwracam uwagę, że taka kwestia leży w tzw. Trybunale Konstytucyjnym z wniosku premiera Morawieckiego, sygn. K 3/21.)
W ocenie TSUE udostępnianie danych o punktach karnych za wykroczenia drogowe nie jest takim przypadkiem, zatem wydany dziś wyrok nie przewiduje ograniczenia stosowania jego wykładni — zatem także zwracający się w trybie prejudycjalnym sąd nie może wprowadzić takiego ograniczenia we własnym wyroku.