Nowa ustawa o otwartych danych i ponownym wykorzystywaniu informacji sektora publicznego — już w Dzienniku Ustaw

Krótko i na temat, ale to całkiem ciekawe: w Dzienniku Ustaw opublikowano nowe przepisy regulujące zasady ponownego wykorzystywania informacji publicznej (ustawa z 11 sierpnia 2021 r. o otwartych danych i ponownym wykorzystywaniu informacji sektora publicznego, Dz.U. z 2021 r. poz. 1641).

Regulacja jest nowa, jednak nie wszystko jest napisane całkowicie od nowa — a mianowicie, w znacznym skrócie:

• zaczynając poniekąd od końca: nowe przepisy zastępują (równocześnie uchylaną) ustawę o ponownym wykorzystywaniu informacji sektora publicznego — jest to efekt wejścia w życie nowej dyrektywy regulującej tę materię (dyrektywa 2019/1024 z 20 czerwca 2019 r. w sprawie otwartych danych i ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego);
• kto jest podmiotem zobowiązanym do udostępniania lub przekazywania informacji sektora publicznego w celu ponownego wykorzystywania? ustawa wskazuje, iż są to w szczególności jednostki sektora finansów publicznych, państwowe jednostki organizacyjne nie będące osobami prawnymi, osoby prawne kontrolowane (finansowo, organizacyjne, przez podmioty publiczne);
• natomiast nowej regulacji nie stosuje się w przypadku informacji sektora publicznego znajdujących się w posiadaniu publicznej telewizji i radia, Polskiej Agencji Prasowej, państwowych i samorządowych instytucji kultury (z wyjątkiem muzeów i bibliotek), instytucji szkolnictwa wyższego (z wyjątkiem m.in. danych badawczych, którym skądinąd poświęcono cały odrębny przepis), podmiotów systemu oświaty, zakładów karnych i aresztów śledczych (dla jasności: lista podmiotów zobowiązanych i danych wyłączonych spod zakresu ustawy może nie jest bardzo długa, ale z pewnością będzie budziła liczne wątpliwości w orzecznictwie);
• generalną zasadą jest, iż każdemu przysługuje prawo do ponownego wykorzystywania — w „jakimkolwiek celu” — informacji sektora publicznego, które zostały udostępnione (w BIP, w portalu danych, etc.) lub przekazane na wniosek; prawo to może być ograniczone wyłącznie ze względu na ochronę tajemnicy przedsiębiorstwa lub prywatności osoby fizycznej (w tym danych osobowych), a także ochronę informacji niejawnych i innych tajemnic podlegających ochronie z mocy ustawy;

• co do zasady wszystkie dane powinny być udostępniane i przekazywane w celu ponownego wykorzystywania jako „otwarte dane” — w postaci elektronicznej, jako dane „kompletne, aktualne, w wersji źródłowej, w otwartym i niezastrzeżonym formacie przeznaczonym do odczytu maszynowego” — zaś możliwość bezpłatnego ponownego wykorzystywania nie może różnicować odbiorców ani wymagać potwierdzenia tożsamości użytkownika; możliwe jest udostępnianie danych poprzez API;
• ustawa o otwartych danych ponownym wykorzystywaniu informacji sektora publicznego stanowi, że obowiązkiem podmiotów jest udostępnianie i przekazywanie danych — „w porównywalnych sytuacjach” — na takich samych zasadach (bez preferencji lub ograniczania możliwości odbiorców), przy czym dotyczy to także kwestii odpłatności za ponowne wykorzystywanie; co do zasady wykluczone jest także ograniczenie korzystania z informacji przez innych użytkowników — odbiorca danych ma prawo udostępniać je dalej;

• każdy odbiorca może korzystać z nich bezwarunkowo — określenie warunków wykorzystywania informacji sektora publicznego może nastąpić wyłącznie w przypadku materiałów chronionych prawem autorskim, baz danych i prawnie chronionych odmian roślin; dopuszczalne jest m.in. nałożenie obowiązku podania źródła, czasu wytworzenia i pozyskania danych, przetworzeniu informacji przez odbiorcę, a także informacji zawierających dane osobowe;
• tak czy inaczej warunki ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego muszą być obiektywne, proporcjonalne i niedyskryminacyjne, nie może też dojść do nieuzasadnionego ograniczenia możliwości dalszego użycia danych;

• generalną regułą będzie nieodpłatność korzystania z danych — podmiot może nałożyć opłatę za ponowne wykorzystywanie informacji na wniosek, jeśli ich przygotowanie lub przekazanie wymagało poniesienia dodatkowych kosztów (w tym koszty anonimizacji danych lub zastosowania środków mających przeciwdziałać ujawnieniu tajemnicy przedsiębiorstwa); ustawa przewiduje także możliwość pobierania opłat za udostępnianie danych przetwarzanych w systemach teleinformatycznych — z wyjątkiem danych dynamicznych (tj. podlegających częstej aktualizacji) i danych o wysokiej wartości (szczególnie korzystnych dla społeczeństwa, środowiska i gospodarki, ze względu na przydatność do dalszych zastosowań), które są udostępniane poprzez API;
• skoro w tytule ustawy są otwarte dane, to musi być „program otwierania danych” — prawodawca najwyraźniej doszedł do wniosku, że nie da się wszystkiego zadekretować normatywnie, zatem minister d/s informatyzacji będzie miał obowiązek przygotowania takiego programu, a to w celu „zwiększenia ilości oraz poprawy jakości informacji sektora publicznego”;

• otwieranie danych ma służyć w szczególności zwiększaniu innowacyjności i rozwoju społeczeństwa informacyjnego — stąd też podmioty będą zobowiązane do udostępniania danych stanowiących informacje sektora publicznego i ich metadane w prowadzonym przez ministra informatyzacji portalu danych; wszystkie dane w portalu danych muszą być udostępniane w formatach i protokołach umożliwiających odczyt maszynowy, zaś informacje powinny być systematycznie weryfikowane i aktualizowane, a ich jakość podnoszona (dla jasności: zmiany w ustawie o dostępie do informacji publicznej wskazują, że portal danych ma zastąpić dotychczasowe centralne repozytorium… mam nadzieję, że zmiany będą także funkcjonalne i nie ograniczą się do nowej nazwy i kosmetyki normatywnej…);
• przy okazji ustawa o otwartych danych i ponownym wykorzystywaniu informacji sektora publicznego rozstrzyga (czy definitywnie?) wątpliwości, czy dane zgromadzone w Krajowym Rejestrze Sądowym stanowią informację publiczną: co do zasady dane i informacje o podmiotach mogą być przekazywane w celu ponownego wykorzystywania — na wniosek (co ciekawe taki wniosek musi być podpisany) lub poprzez API (dodany art. 4b uKRS);
• dla jasności: opublikowana wczoraj nowa ustawa o otwartych danych u ponownym wykorzystywaniu informacji sektora publicznego wchodzi w życie po 3-miesięcznym vacatio legis (jedyny wyjątek dotyczy sposobu udostępniania danych dynamicznych).

Zamiast komentarza: chciałbym się pomylić, ale istnieje ryzyko, iż ustawa o otwartych danych i ponownym wykorzystywaniu informacji sektora publicznego będzie kolejną regulacją odnoszącą się do materii dostępu do informacji publicznej, która zapewni mnóstwo emocji jurydycznych — natomiast życie nie dopisze dalszego ciągu. Obok zakurzonych BIP — bo przecież kolorowy post na Fejsbóku jest fajniejszy, niż rzetelnie zaserwowane dane — będą się kurzyły interfejsy API, interpretować szereg „otwartych” założeń można na siedem sposobów (także w taki sposób, że się nie da albo nie wolno), etc.,etc.
Bodajbym się mylił…