W serwisie internetowym SN opublikowano uzasadnienie interesującej (dla niektórych) sierpniowej uchwały, z której wynika, że wniesione w sądzie zażalenie bez uprzedniego wniosku o uzasadnienie postanowienia jest niedopuszczalne, a więc podlega odrzuceniu — nawet jeśli sąd (przez pomyłkę) doręczył stronie odpis tego postanowienia.
uchwała Sądu Najwyższego z 20 sierpnia 2021 r. (III CZP 59/20)
Zażalenie wniesione w terminie tygodniowym od dnia doręczenia odpisu postanowienia z uzasadnieniem, mimo niezgłoszenia wniosku, o którym mowa w art. 357 § 2(1) kpc, podlega odrzuceniu jako niedopuszczalne.
Sprawa zaczęła się od wydanego przez sąd postanowienia o uznaniu się za niewłaściwy do rozpatrzenia jakiegoś tam pozwu i przekazania sprawy do innego sądu. Strona powodowa nie złożyła wniosku o doręczenie uzasadnienia tego postanowienia, mimo to sąd doręczył jego odpis — a po tym, jak wpłynęło zażalenie na postanowienie, powziął istotne wątpliwości:
Czy zażalenie wniesione w terminie tygodniowym od dnia doręczenia odpisu postanowienia z uzasadnieniem, mimo niezgłoszenia wniosku o takie doręczenie, jest dopuszczalne?
art. 357 par. 2-2(1) kodeksu postępowania cywilnego
§ 2 Postanowienie wydane na posiedzeniu niejawnym sąd doręcza z urzędu stronom, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. (…)
§ 2(1) Postanowienie wydane na posiedzeniu niejawnym sąd uzasadnia tylko wtedy, gdy podlega ono zaskarżeniu, i tylko na żądanie strony zgłoszone w terminie tygodnia od dnia doręczenia postanowienia. Postanowienie z uzasadnieniem doręcza się tylko tej stronie, która zażądała sporządzenia uzasadnienia i doręczenia postanowienia z uzasadnieniem.
Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, że do wejścia w życie nowelizacji kpc z 2019 r. postanowienia wydane na posiedzeniu niejawnym były doręczane z urzędu wszystkim stronom, a jeśli stronie przysługiwał środek zaskarżenia, doręczano je z uzasadnieniem sporządzanym z urzędu, wraz z pouczeniem o możliwości wniesienia zażalenia. Aktualnie natomiast przepisy stanowią, że postanowienie wydane na posiedzeniu niejawnym doręcza się stronom z urzędu, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej, zaś uzasadnienie sporządza się tylko na żądanie strony, które powinno wpłynąć do sądu w ciągu tygodnia od doręczenia postanowienia.
Konsekwencją zmian proceduralnych jest to, że złożenie przez stronę wniosku o uzasadnienie jest przesłanką skuteczności wniesienia zażalenia, ponieważ dopiero doręczenie — na wniosek strony — odpisu orzeczenia wraz z uzasadnieniem powoduje otwarcie tygodniowego terminu do jego zaskarżenia (por. „Zażalenie bez uzasadnienia jest niedopuszczalne” vs. „Zażalenie może być wniesione wprost do sądu II instancji”, a także uzasadnienie uchwały SN z 28 maja 2021 r., III CZP 26/20, podobnie ocenia się skutki doręczenia zarządzenia o zwrocie pozwu dla możliwości jego zaskarżenia, uchwała SN z 2 lipca 2021 r., III CZP 38/20).
Braku złożenia przez stronę obligatoryjnego wniosku nie sanuje doręczenie przez sąd odpisu postanowienia z uzasadnieniem, nawet jeśli zostało ono wydane na posiedzeniu niejawnym. Strona jest uprawniona do zaskarżenia postanowienia wyłącznie pod warunkiem uprzedniego złożenia wniosku o sporządzenie jego uzasadnienia (art. 328 kpc) oraz wniesienia 100-złotowej opłaty sądowej — jest to czynność procesowa strony, która nie może być zastąpiona działaniem sądu (który nie działa z urzędu, a więc przesłanie stronie uzasadnienia należy traktować jako błąd).
Sumarycznie w ocenie SN oznacza to, że złożone przez stronę zażalenie bez uprzedniego wniosku o uzasadnienie postanowienia podlega odrzuceniu jako niedopuszczalne z innych przyczyn (art. 373 kpc w zw. z art. 397 par. 3 kpc).
Zamiast komentarza: ludzie czasem oskarżają sądy, że łapią ludzi na kruczkach… to jak ocenić działanie prawodawcy, który co kilka lat funduje nam krytyczną modyfikację przepisów proceduralnych?