Czy można wnieść skargę do PUODO na „ogólnie nieprawidłowe” przetwarzanie danych osobowych? Czy jednak skarga może dotyczyć tylko na naruszenie przepisów dotyczących skarżącego — od czego znów zależy status strony w postępowaniu? I, troszkę na marginesie: czy brak znaków diakrytycznych w zapisie polskich nazwisk narusza RODO?
nieprawomocny wyrok WSA w Warszawie z 23 marca 2021 r. (II SA/Wa 2366/20)
1) Ogólna praktyka [administratora danych osobowych] nie może być przedmiotem indywidualnej skargi.
2) Właściwe rozumienie unormowania zawartego w art. 61a § 1 kpa musi prowadzić do wniosku, że odmowa wszczęcia postępowania administracyjnego następuje wówczas, gdy brak interesu prawnego wnioskodawcy jest oczywisty. Zatem zastosowanie art. 61a § 1 kpa powinno być ograniczone do sytuacji, gdy żądanie wszczęcia postępowania zgłoszone zostało przez podmiot oczywiście nieuprawniony, a stwierdzenie tego nie wymaga prowadzenia postępowania wyjaśniającego
Sprawa zaczęła się od wniesionej skargi na przetwarzanie przez operatora telekomunikacyjnego danych osobowych — a dokładnie na praktykę polegającą na niestosowaniu polskich znaków diakrytycznych w imieniu i nazwisku podczas procedury przenoszenia numeru. Skarżący zażądał, by PUODO nakazał operatorowi zapisywanie nazwisk z „ogonkami” oraz nałożył karę pieniężną. (Dla jasności: skarżący abonentem tego operatora nie jest, wniosku o przeniesienie numeru też nie złożył.)
art. 77 ust. 1 rozporządzenia 679/2016 o ochronie danych osobowych
Bez uszczerbku dla innych administracyjnych lub środków ochrony prawnej przed sądem każda osoba, której dane dotyczą, ma prawo wnieść skargę do organu nadzorczego (…) jeżeli sądzi, że przetwarzanie danych osobowych jej dotyczące narusza niniejsze rozporządzenie.
PUODO stwierdzi, że przedmiotem skargi nie mogą być ogólne praktyki stosowane przez administratorów — takimi sprawami może zająć się z urzędu; stroną postępowania jest wówczas wyłącznie administrator, a jednostce brak statusu strony. Skarga do PUODO nie przysługuje także w przypadku „hipotetycznych i nieistniejących” naruszeń — takie postępowanie byłoby bezprzedmiotowe już w chwili jego wszczęcia — zaś poskarżyć można się tylko na konkretne nieprawidłowości dotyczące konkretnej osoby.
Skarga na odmowę wszczęcia postępowania okazała się bezskuteczna: Wojewódzki Sąd Administracyjny stwierdził, że uprawnienie do wniesienia skargi do PUODO przysługuje osobie, która jest zdania, że „przetwarzanie danych osobowych jej dotyczące” jest sprzeczne z RODO. Organ ochrony danych osobowych jest uprawniony do kontroli ogólnych praktyk administratorów — jednak przedmiotem indywidualnej skargi nie może praktyka operatora telekomunikacyjnego obejmująca wszystkich klientów — ale nie skarżącego.
Wniesienie skargi przez osobę, której brak interesu prawnego jest oczywisty, oznacza konieczność odmowy wszczęcia postępowania; gdyby jednak zaistniały wątpliwości czy wnioskodawcy przysługuje status strony, postępowanie należy wszcząć, a po ewentualnym negatywnym zweryfikowaniu tej przesłanki — umorzyć.
art. 28 kodeksu postępowania administracyjnego
Stroną jest każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie albo kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek.
art. 61a par. 1 kodeksu postępowania administracyjnego
Gdy żądanie, o którym mowa w art. 61, zostało wniesione przez osobę niebędącą stroną lub z innych uzasadnionych przyczyn postępowanie nie może być wszczęte, organ administracji publicznej wydaje postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania. Przepis art. 61 § 5 stosuje się odpowiednio.
Dotyczy to także sytuacji, w której skargę na sposób przetwarzania danych osobowych — brak znaków diakrytycznych w nazwiskach klientów firmy telekomunikacyjnej — składa osoba, której danych osobowych operator nie przetwarzał. Jeśli nawet brak „ogonków” w danych osobowych potraktować jako naruszenie RODO, okoliczność ta nie dotyczyła skarżącego, a więc skarga do PUODO mu nie przysługuje.
W ocenie WSA okoliczności sprawy były na tyle oczywiste, iż nie zaistniała konieczność podejmowania dodatkowych czynności dla ustalenia statusu skarżącego — toteż odmowa wszczęcia postępowania przez PUODO była prawidłowa.