Wracając jeszcze na moment do zasady lex mitior w prawie wykroczeń: czy kara za brak maseczki w miejscu publicznym może być nałożona na podstawie spec-przepisu, który wszedł w życie w kilka tygodni po zarzucanym wykroczeniu? Czy jednak nie chodzi tu o żadne lex specialisy, lecz o to, że nigdy nie można zastosować prawa, które jest bardziej surowe dla sprawcy? (wyrok Sądu Okręgowego we Wrocławiu z 28 lipca 2021 r., IV Ka 700/21).
Orzeczenie dotyczyło mężczyzny, który przebywając w miejscu publicznym nie miał zakrytych ust i nosa, naruszając w ten sposób nakaz wprowadzony przez rząd (por. „Od dziś cała Polska znów w maseczkach”), co potraktowano jako wykroczenie z art. 54 kw.
Sąd I instancji uznał obwinionego winnym zarzucanego czynu, który jednak zakwalifikował jako wykroczenie z art. 116 par. 1a kw, i nałożył nań grzywnę w wysokości 200 złotych.
par. 27 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 9 października 2020 r. w/s ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz.U. z 2020 r. poz. 1758)
Do odwołania nakłada się obowiązek zakrywania, przy pomocy odzieży lub jej części, maski, maseczki, przyłbicy albo kasku ochronnego, o którym mowa w art. 40 ust. 1 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. — Prawo o ruchu drogowym, ust i nosa (…)
W apelacji od tego wyroku obwiniony zwrócił uwagę, że nie był ani osobą chorą, ani podejrzaną na zachorowanie na COVID-19, więc nie mógł podlegać obowiązkowi noszenia maseczki, rozporządzenie nie jest przepisem porządkowym, więc jego naruszenie nie może podlegać sankcji z art. 54 kw, sam w sobie nakaz zakrywania ust i nosa jest sprzeczny z ustawą zasadniczą — no i ukarano go na podstawie przepisu, który wszedł w życie kilka dni po stwierdzeniu wykroczenia.
Sąd odwoławczy stwierdził, że rozstrzygnięcie obarczone jest kilkoma błędami, a mianowicie:
- w czasie kiedy obwiniony dopuścił się inkryminowanego czynu przepis będący podstawą ukarania jeszcze nie obowiązywał (por. „Nieprzestrzeganie epidemicznych obostrzeń — teraz jako odrębne wykroczenie”), owszem sąd może zastosować przepis, który wszedł w życie później, jednak z uwzględnieniem zasady lex mitior — tymczasem sankcja wynikająca z art. 116 par. 1a kw jest znacznie surowsza od sankcji z art. 54 kw (grzywna do 5 tys. złotych vs. 500 złotych), co oznacza, że sąd powinien orzekać na podstawie poprzedniego przepisu, który był względniejszy dla sprawcy (por. „Czy nowe rozporządzenie w/s koronawirusowych obostrzeń można traktować jako prawo względniejsze dla sprawcy?”);
- nie sposób jednak nie zauważyć, że art. 54 kw ma charakter normy blankietowej — penalizuje zachowania, których znamiona są określone w innych przepisach; tu jednak nie ma wątpliwości, że w dniu, kiedy doszło do rzekomego wykroczenia, nie istniał przepis dający podstawę do wprowadzenia powszechnego nakazu zakrywania ust i nosa (art. 46b pkt 13 ustawy zakaźnej wszedł w życie dopiero 29 listopada 2020 r., zaś oparte na nim rozporządzenie obowiązywało od 2 grudnia 2020 r.) — zaś w czasie, kiedy doszło do rzekomego wykroczenia, obowiązek stosowania środków profilaktycznych można było nałożyć wyłącznie wobec osób chorych i podejrzanych o zachorowanie;
- co więcej wprowadzony rozporządzeniem z 9 października 2020 r. obowiązek noszenia maseczek został ustanowiony z naruszeniem konstytucyjnych zasad wydawania rozporządzeń wykonawczych (art. 92 ust. 1 Konstytucji RP) — a przecież „niekonstytucyjny przepis rozporządzenia nie może wypełniać blankietowej normy art. 54 kw, konsekwencją tego jest przyjęcie, iż zachowanie obwinionego nie stanowi wykroczenia” — przeto sąd, nie będąc związanym treścią rozporządzeń wykonawczych, może w ramach kontroli incydentalnej, może stwierdzić jego niekonstytucyjność (art. 178 ust. 1 Konstytucji RP).
Z tego względu sąd zdecydował o całkowitym uniewinnieniu obwinionego od wszystkich zarzutów.