Czy opiekun prawny może reprezentować przed sądem osobę ubezwłasnowolnioną w sprawie dotyczącej przymusowej hospitalizacji? Czy jednak reprezentacja chorego psychicznie przez jej przedstawiciela ustawowego jest niedopuszczalna, zatem skarga kasacyjna wniesiona przez opiekuna w imieniu osoby chorej podlega odrzuceniu?
postanowienie Sądu Najwyższego z 21 października 2021 r. (I CSKP 465/21)
W sprawach dotyczących przyjęcia osoby chorej psychicznie do szpitala psychiatrycznego osoba ta nie może być reprezentowania przez jej przedstawiciela ustawowego, który na podstawie art. 46 ust. 1 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego jest uczestnikiem tego postępowania.
Orzeczenie wydano w trybie sądowej kontroli przyjęcia do szpitala psychiatrycznego osoby całkowicie ubezwłasnowolnionej bez jej zgody.
Sąd opiekuńczy prawomocnie uznał hospitalizację za zasadną. Zdaniem uczestniczki, w imieniu której działał jej opiekun prawny, postanowienie to było nieprawidłowe, zatem do SN wpłynęła skarga kasacyjna.
art. 46 ust. 1 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego
W sprawach dotyczących przyjęcia osoby chorej psychicznie do szpitala psychiatrycznego oraz wypisania jej z takiego szpitala uczestnikami postępowania z mocy prawa oprócz wnioskodawcy są: ta osoba oraz jej przedstawiciel ustawowy.
Sąd Najwyższy stwierdził, że skarga kasacyjna złożona przez przedstawiciela ustawowego — w imieniu osoby ubezwłasnowolnionej — w sprawie dotyczącej zasadności przymusowej hospitalizacji osoby chorej psychicznie podlega odrzuceniu jako niedopuszczalna.
art. 159 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego
§ 1. Opiekun nie może reprezentować osób pozostających pod jego opieką:
1) przy czynnościach prawnych między tymi osobami;
2) przy czynnościach prawnych między jedną z tych osób a opiekunem albo jego małżonkiem, zstępnymi, wstępnymi lub rodzeństwem, chyba że czynność prawna polega na bezpłatnym przysporzeniu na rzecz osoby pozostającej pod opieką.
§ 2. Przepisy powyższe stosuje się odpowiednio w postępowaniu przed sądem lub innym organem państwowym.
W postępowaniu dotyczącym przyjęcia i wypisania ze szpitala psychiatrycznego każda z tych osób jest samodzielnym uczestnikiem, a to choćby ze względu na potencjalny konflikt interesów lub różnicę stanowisk — zaś chorego reprezentuje powołany obligatoryjnie (z urzędu i z mocy prawa) adwokat lub radca prawny (art. 48 ust. 2 ustawy).
Co więcej opiekun prawny jako strona postępowania jest wyłączony z reprezentowania osoby pozostającej pod jego opieką we wszystkich postępowaniach, w których jest samodzielnym uczestnikiem. Oznacza to, że chorego powinien reprezentować pełnomocnik powołany przez sąd, a nie przedstawiciel ustawowy czy też wynajęty przez niego prawnik — zaś skarga kasacyjna wniesiona przez przedstawiciela ustawowego w imieniu osoby chorej traktowana jest jako niedopuszczalna w rozumieniu art. 398(6) par. 2 kpc.
Na marginesie SN zwrócił uwagę, że zaskarżone orzeczenie doręczono z uzasadnieniem tylko pełnomocnikowi opiekuna prawnego, a nie doręczono ustanowionemu z urzędu pełnomocnikowi osoby chorej, co oznacza, że w jej przypadku termin do wniesienia skargi kasacyjnej w ogóle nie rozpoczął biegu.